________________
केवजव्यतिरेक्यनुमान।
५५
पक्षधर्माताज्ञानस्य तत्कारणत्वात् अब व्यतिरेकसह| चारात् तत्र व्याप्तिरन्वयस्य पक्षधर्मता। न च व्याप्त
प्रयोजनञ्च उक्तप्रायं । नन्वेतस्य लक्षणमेव दुर्लभं अनुमितिपूर्व क्षणत्रयाभ्यन्तरे साध्यवत्त्वनिश्चयाभावे सहचारज्ञानाभावात् व्याप्तिज्ञानस्यैवासम्भवादित्यतो लक्ष्यं दर्शयति, 'यति अनुमिताविति शेषः, 'व्यतिरेकसहचारेण व्यतिरेकसहचारज्ञानेन, जन्यत्वं तौयार्थः, 'याप्तिग्रहः' व्याप्तिग्रह एव, कारणमिति श्रेषः, तथाच यत्रानुमितौ व्यतिरेकसहचारचानजन्यव्याप्तिज्ञानमाचं कारणं सैव लक्ष्येति
भावः।
__ केचित्तु ननु 'असत्मपक्ष इत्यस्य असन्मपक्षः माध्यवत्त्वेन निश्चितो यस्येत्यर्थः, स च सिद्ध्यमिद्धिपराहत इत्यतोऽमत्सपक्षमेव पारिभाषिकं व्याचष्टे, 'यति, अनुमितिजनन इति शेषः, 'व्यतिरेकसहचारेण' व्यतिरेकसहचारज्ञानेन, जन्यत्वं बतौयार्थः, 'व्याप्तियहः' व्याप्तिग्रह एव, सहकारौति शेषः, तथाच व्यतिरेकसहचारज्ञानजन्यव्याप्तिग्रहमात्रजन्यानुमितिकरणत्वं केवलव्यतिरेक्यनुमानत्वं, अन्वयव्यतिरेकोभयसहचारज्ञानजन्यव्याप्तिज्ञानस्यान्वय-व्यतिरेक्यनुमानान्तर्गतस्य वारणाय मात्रपदं । व्यतिरेकसहचारज्ञानजन्यव्याप्तिग्रहमात्रजन्यत्वञ्च अन्वय-सहचारज्ञानजन्यव्याप्तिग्रहाजन्यत्वं, अनुमितिश्च व्यतिरेकितावच्छेदकधर्मावच्छिन्नविधेयताकत्वेन विशेषणीया, तेन व्यतिरेकसहचारभ्रमजन्यवाच्यवादिसाध्यकव्याप्तिज्ञाने पूर्वनिरुक्तकेवलावयिसाध्यकान्तर्गते नातिव्याप्तिः, महानसादौ वयादिमत्त्व
74
