________________
१२
.
सवचिन्तामणौ
माध्यवप्रतियोगिकान्योन्याभावेति हेतौ माध्यवत्प्रतियोगिकान्योन्याभावाधिकरणकृत्तित्वाभाव इत्यर्थः । अन्योन्याभावध प्रतियोग्यवृत्तित्वेन विशेषणेयः, तेन साध्यवतोव्यासज्यवृत्तिधर्मावचित्रप्रतियोगिकान्योन्याभाववति हेतोर्वृत्तावपि नासम्भवः(१) । नग्वेवमपि मानाधिकरणकमाध्यके वहिमान् धूमादित्यादौ साध्याधिकरणेभूततत्तयक्तित्वावच्छित्रप्रतियोगिकान्योन्याभाववति हेतोवृत्तेरव्यातिर्वारा, प्रतियोग्यवृत्तित्वमपहाय साध्यवत्वावच्छिन्नप्रतियोगिताकान्योन्याभावविवक्षणे तु पञ्चमेन सह पौनरूत्यमिति चेत् । न। वक्ष्यमाणकेवलान्वय्यव्याप्तिवदस्थाप्यत्र दोषत्वात् । न च तथापि
तादृशान्यतरखरूपत्वे वादृशान्यतरान्तर्गतघटाकाशतत्संयोगस्य पवच्छिन्नवृत्तिकतया तत्प्रतीतेः प्रामाणिकत्वापत्तेः। अतिरिक्तत्वपक्षे घटे तादृशामावस्य याप्यत्तित्वेन निरवच्छिन्नतिकतया तत्यतीतेनं प्रामाणिकत्वम। घटाकाशसंयोगाभावत्वेन साध्यत्वे तादृशसाध्यस्य केवलान्वयितया भेदस्य व्याप्यत्तितया तहद्भिनत्वस्याप्रसिद्धत्येनाव्याप्नेरशक्यपरोहारत्वादतोऽन्यतराभावः साध्यीकृत इति ध्येयम्।
(१) अधात्र खप्रतिधोग्यत्तित्वविशेषणदाने अन्योन्यपदं व्यर्थं बाध. वतियोमिकात्यन्ताभावस्य खप्रतियोगित्तित्वात् इति चेत् । न । धम्मिभेदस्य धर्मात्यन्ताभावानतिरिक्तत्वेन खप्रतियोग्यत्तिसाध्यवत्प्रतियोगिकामावाप्रसिद्धेः बन्योन्यपदनिवेशे च अन्योन्याभावत्वनिरूपकप्रतियोगिताश्रयावृत्तित्वलाभात् नाभावाप्रसिद्धिरिति । वस्तुतस्तु अन्योन्याभावस्वस्थ अखण्डोपाधितया बन्योन्याभावत्वनिवेशे वभावत्यापेक्षया गौरवानवकाशादिति ध्येयम्।
