________________
तत्वचिन्तामणौ
पर्वतादेरनुमिता प्राधान्येन भानं न स्यात् । न हि जनकज्ञाने उपसजनतयावगतं जन्यज्ञाने प्राधान्येन भासते, तथादर्शनात्। न चानुमितेस्तथात्वमसिहं, पर्वतोऽयं वहिमानित्यनुमितेौकसिद्धत्वादिति चेत्। न। पुरुषस्य दण्ड इति ज्ञानानन्तरं दण्डौ पुरुष इति
त्वात्, लिङ्गसामान्यस्येव पक्षमामान्यस्यापि अव्यभिचारादिति भावः । अन्यथासिद्धत्वरूपबाधकमाञ्च निराकरोति, 'न चेति, 'लिङ्ग' यथोक्तविषयताश्रयो धूमादिः, 'परामर्शपरिचायकत्वेनेति जनकौभूतपक्षनिश्चयस्य खाविषयकनिश्चयाविषयितया व्यावर्तकत्वेनेत्यर्थः, व्यावर्तकत्वं भेदसाधकत्वं, व्यावर्तकत्वं हि विविधं व्यावर्त्तकधर्मान्तरोपस्थितिद्वारा परम्परया व्यावर्तकत्वं, मावाड्यावर्त्तकत्वञ्च, तत्राद्यं लिङ्गे न सम्भवति, किन्तु मावाड्यावर्तकत्वमेव तस्य इत्याह, 'परिचेयइति व्यावर्त्तनीये पक्षनिश्चये इत्यर्थः, 'विशेषान्तराभावेनेति लिङ्गोपस्थापनौयमाचाट्यावर्त्तकधर्मान्तराभावेनेत्यर्थः, 'लिङ्गमेव विशेषक' लिङ्गं विशेषकमेव, लिज विषयितासम्बन्धेन माघाड्यावर्त्तकमिति यावत्, 'तथाचेति स्वयमेव माचाव्यावर्तकत्वे चेत्यर्थः (१) व्यावर्त्तकधर्मान्तरोपस्थितिद्वारा व्यावर्त्तकस्यैवान्यथामिद्धत्वादिति भावः । 'अन्यथेति व्यावर्तकतामात्रेणन्यथासिद्धत्व इत्यर्थः, 'परिचायकतया' जनकीभूतचक्षुरादिसंयोगस्याजनकसंयोगेभ्यः प्रतियोगितासम्बन्धेन व्यावतक़तया, 'संयोगेनेति, अन्यथासिद्धमिन्द्रियमपि संयोगसम्बन्धेन
(१) खस्यैव साक्षाद्यावर्तकत्वे चेत्यर्थः इति क. ध ।
