________________
२
तत्त्वचिन्तामणौ
व्याप्यभेदज्ञान किन्तु अनुमितेरेवोत्यत्तिः तत्सामग्रीसत्त्वात् अतो व्याप्यभेदज्ञानं नानुमितिप्रतिबन्धक येन व्याप्याभेदज्ञानं तहेतुः स्यात्। न च धूमत्वप्रकारेण
धर्मितावच्छेदककनिश्चयस्येत्यर्थः, 'सामान्यसंशयेति धूमवरूपमामान्यधर्मधर्मितावच्छेदककसंशयेत्यर्थः, निवर्त्तकत्वात्' प्रतिबन्धकत्वात्, तत्मत्त्व इति शेषः, 'धूममामान्ये' धूमत्वावच्छिन्ने, 'विशेषसंशयइति वहिव्याप्यधूमवरूपविशेषधर्मावच्छिन्नविशेष्यताकमंशय इत्यर्थः, 'विशेषनिश्चयेति तादृशविशेषधर्मावच्छिनविशेष्यताकनिश्चयेत्यर्थः, 'निवर्तनीयः' प्रतिबध्यः, 'धूमविशेषे' वहिव्यायधमत्वावच्छिन्ने, 'संशयनिरासार्थमिति पर्वतसंशयानन्तरमनुमितिनिरासार्थमित्यर्थः, 'पृथगिति वहिव्याप्यो धूमः पर्वतवान् इति विशिष्टनिश्चय एवानुमितिहेतुळच्यः इत्यर्थः । 'यत्र हौति यद्धर्मावच्छिन्ने हौत्यर्थः, 'तत्र' तद्धर्मावच्छिन्ने, ‘तच्च' तद्धर्मावच्छिन्ने तत्संशयात्मकज्ञानञ्च, 'सामान्ये विशेषे वेति तद्धर्मावच्छिन्ने तद्धर्मघटितविशेषधर्मावच्छिन्ने वेत्यर्थः, तथाच सामान्याभाव-तड्याप्यादिबुद्धेः सामान्यघटितविशेषवत्ताबुद्धिप्रतिबन्धकत्ववत् सामान्यधर्मधर्मितावच्छेदककतड्यावर्त्तकधर्मवत्ताज्ञानमपि(१) सामान्यघटितविशेषधर्मधर्मितावच्छेदककतदताबुद्धिं प्रति प्रतिबन्धकं भूतलं घटाभाववदिति निश्चये भूतलं घटवदिति ज्ञानवत् नौलभूतलं घटवदिति बुद्धेरप्यनुदयात्, तड्या
(१) त ह्यावर्तकधर्मदर्शनमपौति ग०।
।
