________________
तत्वचिन्तामणे
न चानुमानात् तत्र परामर्शः, अनवस्थानात् । अथ यथा स देवदत्तो गौरो न वा परमाणरूपाधिकरणं न वेति संशयो वहिरस्वतन्त्रेणापि मनसा कोटिस्मरण-विशेषादर्शनादिसहकारिवशाजन्यते, यथा वा निद्रासहकारेण वाघस्वप्नानुभवः तथेहापि जानान्तरोपनीतविशेष्ये व्याप्तिस्मरणसहशतेन मनसा परा
कलौकिकप्रत्यक्षजनकता तदनाश्रयेणेत्यर्थः, सहकारित्वस्य भेदगर्भनया( माणदेरेव तादृशजनकता प्रसिद्धा, घाणदेरपि मनःसहकारेण तादृशजनकत्वादप्रसिद्धिवारणय वहिवं इन्द्रियविशेषणं, मनमोऽपि वहिरिन्द्रियासहकारेण सुखादिप्रत्यक्षजनकत्वादहिर्विषचकलं प्रत्यचविशेषणं, 'निद्रेति, मेध्या-मनामयोगः 'निद्रा', 'तथेहापौति इन्द्रियासविधष्टातौन्द्रियलिङ्गपक्षस्थले पौत्यर्थः, साध्यल्यायो हेतुः हेतुमान् पक्ष इति ज्ञानानन्तरमिति श्रेषः, 'ज्ञानामरोपनौतेति हेतुमान् पक्ष इति ज्ञानान्तरोपनौतविशेष्य इत्यर्थः, 'व्याप्तिस्मरणेति माध्यव्याप्योहेतुरितिव्याप्तिस्मरणेत्यर्थः, 'परामर्श:' माध्यव्यायहेतुमान् पक्षति निरुकविषयताशालिमानसनिश्चयः, 'तदनन्तरमिति माध्यव्याप्यहेतुमान् पक्ष इत्यादिनिखयानन्तरमित्यर्थः, 'याप्तिस्मरणादेः' इन्द्रियासनिकष्टलिङ्गविशेष्यकाकतव्याप्तिस्मरणदेः, 'प्रमाणान्तरतापत्तेरिति पक्षविशेष्यक-तादृशलिङ्ग(१) तत्महकारित्वञ्च तद्विनत्वे सति तज्जन्यपणजनकत्वमिति भावः ।
