________________
8.0
तत्त्वचिन्तामगै हिन विशेषणं परामर्शपूर्व लिङ्गदर्शन-व्याप्तिस्मरणदिना तस्य नाशात्। नोपलक्षणम् अव्यावर्तकतापत्तेः।
.
मति नियतपूर्ववर्तित्वं, तेन व्याप्तेः अनुमित्यजनकत्वेऽपि न छतिः, व्यानर्विषयतासम्बन्धेन परामर्शनिष्ठकारणतावच्छेदकतथा यथोक्तप्रयोजकत्वस्य तत्र सत्त्वात् । न चातौतानागतव्याप्तेः परामदयनुमित्युदयात् नियतपूर्ववर्त्तित्वघटितयथोक्तप्रयोजकत्वमपि तच नास्तौति वाच्यं । व्याप्तिसामान्ये तादृशप्रयोजकत्वस्थासत्त्वेऽपि सत्तावान् द्रव्यवादित्यादौ नित्यसम्बन्धघटितव्याप्तिषु तत्सम्भवात् । न हि लिखिलव्याप्या समं मङ्गतिरपेचिता । वस्तुतस्तु व्याप्तिप्रयोज्यानुमितिजनकत्वमेव पक्षतायां व्याप्तेः सङ्गतिः, व्याप्तिप्रयोज्यत्वञ्च व्याप्यवच्छिन्नकारणताप्रतियोगिक-कार्य्यताश्रयत्व) । उपाधि-पक्षतयोरप्युद्भावनदारा(विजयलक्षणेककार्यानुकूलत्वमेव मङ्गतिः, यथा परकौयहेतावुपायुद्धावने विजयस्तथा स्वौयहेतौ पचतोद्भावनेऽपि विजयादिति भावः। 'तचेति, तच्छब्दो निरूपणपरः, विषयत्वं सप्तम्यर्थः, अन्वयश्चास्य पक्षवमित्यनेन,
(१) तथाच निखिलव्याप्तता समं सातेरपेक्षितत्वेऽपि न क्षतिरिति भावः। (२) पक्षतानिरूपणे व्याप्तिनिरूपणानन्तर्यमिव उपाधिनिरूपणानन्त
यमपि वर्तते, पतः पक्षतायां व्याप्तिनिरूपितसङ्गातिरिव उपाधिनिरूपितसङ्गतिरपि सम्भवत्येव तदप्रदर्शनेन मणिकारस्य न्यूनवां परिजिहीर्घः मथुरानाथः 'उपाधि निरूपयितुं' इत्यभिहितवान्, इदानों पक्षतायां यातिनिरूपितसति सङ्गमय्य उपाधिनिरूपितसानि सङ्गमयति, 'उपाधि-पक्षतोरप्युद्धावनहारेति ।
