________________
उपाधिवादः।
• व्यतिरेकादव्याप्यव्यतिरेकः।नापि व्याप्तिविरहरूपतया, असिद्धत्वेनानौपाधिकत्वस्य व्याप्तित्वनिरासात्। नाप्यनौपाधित्वज्ञानस्य व्याप्तिधौहेतुत्वस्य तत्त्वेन व्याप्तिजानकारणविघटकतया व्याप्यत्वासिङ्घरन्तर्भावः, न धन्यस्य साध्यव्यापकत्व-साधनाव्यापकत्वज्ञानं अन्यस्य व्याप्तिज्ञाने स्वतः प्रतिबन्धकमित्युक्तम्। न च साध्य
नोपाधेः माध्याव्यापकत्वज्ञाने इत्यर्थः, 'सत्प्रतिपक्षः' माध्याभावग्रहः, 'अव्यापकव्यतिरेकादिति अव्यापकतया ग्टहीतस्य व्यतिरेकादव्याप्यतया रहौतस्य व्यतिरेकग्रह इत्यर्थः । 'असिद्धत्वेनेति हेतु विशेव्यकव्याप्यभावप्रकारकज्ञानस्थानुमितिकारणीभूतव्याप्तिज्ञानप्रतिबन्धकस्य विशेषणविधया प्रयोजकत्वेनेत्यर्थः, 'दूषकत्वमित्यनुषज्यते,
तौयार्थश्च पूर्ववत्, उपाध्यभावस्य व्याप्तित्वे हि उपाधियाप्यभाव- . रूपतया दूषकः स्यात्तदेव च सिद्धमिद्धिव्याघातानिराकृतमित्याह, 'अनौपाधिकत्वेति । उपाधिन दूषकः किन्तु व्याप्यत्वामिद्धिरूपहेत्वाभासान्तर्गतएव स इति कस्यचिन्मतं दूषयति, 'नापीति, 'अनौपाधिकत्वज्ञानस्य' उपाधित्वप्रकारकोपाधिज्ञानाभावस्थ, व्याप्तिज्ञानकारणविघटकतयेति(१) व्याप्तिज्ञानकारणीभूताभावप्रतियोगिज्ञानविषयतयेत्यर्थः, 'याप्यत्वासिद्धेः' व्याप्यत्वामिद्धौ, साधारण्यादिभिन्नव्याप्तिज्ञानप्रतिबन्धक ज्ञानविषयस्यैव व्याप्यत्वासिद्धित्वादिति
(९) व्याप्तिधानकारणेतीति क• ख.।
