________________
सावचिन्तामणे
तु धूयत्वमपि, एकस्मादप्यन्वमितेः(१) सन्दिग्धोपाधेरदूषकतापाताच तयतिरेकस्य सन्दिग्धत्वात्। अपि
भावसाधकन्यायमात्र प्रयुक्तं मध्यस्थस्य चैकत्रापि हेतावमुकूलतास्फूर्त्या व्याप्तिनिश्चयो न जातस्तत्रैवोपायुद्धावनमफलमन्यत्र च तदुनावमं निष्कलमेव अन्यथा व्यभिचाराद्युत्थापकतया दूषकतावादिनामप्येतद्दोषस्य दुरुद्धरत्वात् व्याप्तिनिश्चयसत्त्वेन व्यभिचारादिचानस्थाप्यसम्भवादित्यस्वरमादाह, 'सन्धिग्धोपाधेरिति उपाधित्वसन्देहदशायामुपाधेरदूषकतापत्तेश्चेत्यर्थः, 'तड्यतिरेकस्य सन्धिग्धत्वादिति पाठः तद्व्यतिरेकस्य तदानौं माध्याभावव्याप्यतया मन्धिग्धाबादित्यर्थः, क्वचित्तु 'तड्यतिरेकस्य पक्षे मन्दिग्धत्वादिति पाठः, तत्र 'मन्दिग्धोपाधेरित्यस्य पक्षवृत्तितासन्देहदशायामुपाधेरित्यर्थः, प्रये 'पक्षवृत्तिरित्यस्य पक्षवृत्तितया निश्चितश्चेत्यर्थः । ननु सत्प्रतिपक्षतया उपाधेर्दूषकत्ववादिनये उपाधित्वादिसन्देहदशायां उपाधेरदूषकत्वे इष्टापत्तिरेवेत्यत आह, 'अपि चेति, 'उपाधित्वं न स्थात्' उपाधेर्दूषकत्वं न स्यात्, 'यतिरेक इति तद्व्यतिरेकस्थामाधारणवादित्यर्थः, पक्षमात्रवृत्तित्वस्यामाधारण्यरूपत्वादिति भावः ।
(१) 'अनुमितिदर्शनात्' इति पाठः बहुषु चादर्शपुस्तकेषु वर्तते पर
त्वयं न समीचीनः, 'धनुमितिदर्शनात्' इत्यत्र 'पन्चमितेः' अथवा 'अनुमितेः' इति पाठदयमेव पूर्वापरयन्यप-नोचने समीचीनत्वेन : प्रतिभातं रहस्यक्ता व्याख्यातच । (२) तहतिरेकस्य पक्षे सन्दिग्धत्वादिति पा० ।
