________________
धनुमितिनिरूपणम्। • २९ विपर्यास्तान्यतरं प्रत्यर्थवश्वात् तयोश्च परकीययोरप्रत्यक्षत्वात् अनुमानमप्रमाणमिति वाक्यस्य प्रामाच प्रत्यक्षातिरिकस्थाप्रामाण्ये कथमतौन्द्रियपदार्थसिद्धिरिति वाच्यं । औरतौन्द्रियपदार्थानभ्युपगमादिति भावः । ननूपंक्रमोपसंहारविरोधः येन रूपेण प्रतिज्ञा क्रियते तेनैव रूपेण निगमनमपौति कसकथकसम्प्रदायसिद्धत्वात्, अत्र च अनुमानं न प्रमाणमित्यत्योपक्रमत्वात् नाप्रत्यक्ष प्रमाणमित्यस्य चौपसंहारत्वादिति चेत्, अब मित्राः नाप्रत्यक्षं प्रमाणमित्युपक्रमः अनुमानं न प्रमाणमित्यादिकन्तु हेतरिति प्राडः।
मव्यास्तु नाप्रत्यक्षं प्रमाणमित्यपि प्रतिज्ञान्तरं न तु अनुमान हैन प्रमाणमित्यस्योपसंहारः, तथाच यतोऽनुमानं न प्रमाणं अतः . अत्यचातिरिक्तं शब्दोपमानमपि म प्रमाणमित्यर्थ इत्याडः। । वस्तुतस्तु नाप्रत्यक्ष प्रमाणमित्यपि नोपसंहारः अनुमानं न प्रमाणमित्यपि नोपक्रमः उपक्रमोपसंहारयोः प्रतिज्ञा-निगमनयोस्तैहरनौकारात्, किन्तु खरूपकौर्तनमानमित्येव तत्त्वं । 1. अथानुमानस्थाप्रामाण्य केन प्रकारेण 'माध्यते, किं प्रमाप्रयोजकतावदकरूपशून्यत्वलिङ्गकेनानुमानेन, किं वा अनुमानं न प्रमाणमिति शब्देन, तबाद्ये पाह, 'प्रमाणेति, 'अप्रमाणमाधसुर्य' अप्रमाणत्वव्याप्येन प्रमाजनक्रतावच्छेदकरूपशून्यत्वेन (१) 'दृष्टशाधर्म्यस्य' माधर्म्यदर्शनस्य अप्रमाणत्वव्यायदर्शनस्येति यावत् । (१) प्रमाणताप्रयोजकल्पशून्यत्वेनेति ख० ।
