________________
उपाधिवादा।
व्यापकत्वेनोपाधिः साध्याव्यापकत्वनिश्चयानोपाधिरित्युभयवापिनोपाधिदूषणं । नच व्याप्तभावव्यायमुभयमत उपाधिरपि तदभावोबयनेन दोष इति
त्वनेत्यर्थः, 'सन्धिग्धः' माध्यष्यभिचारव्याप्यत्वेन सन्धिग्धः, 'परं' हेतुनिष्ठव्याप्तिग्रह, 'दूषयेत्' विघटयेत् । 'सायथ्यापकतापक्षमालम्ब्य' माध्यव्यापकताकोटिमालम्ब्य साध्यव्यापकताकोटिसन्देहविषयोभयेति यावत्, 'दूषणं स्थादेवेति, यदि मटुक्तगति नुसरणयेति भावः।
'यत्रोपाधिः' यत्रोपाधित्वज्ञानं दोषः, 'माथव्याप्येति साथव्याप्याव्यापकत्वज्ञानेमेत्यर्थः, अनुकूलतर्कण हेतौ साध्यव्याप्यवनिश्चयादिति भावः । 'नोपाधिः' नोपाधित्वज्ञान, 'नोपाधिर्दूषणं गोपाधित्वज्ञानं दूषणं। शकते, 'थाप्यभावेति, 'उभयमिति उपाधिरनुकूलतर्काभाववेत्यर्थः, 'तदभावोनयनेन' व्याप्यभावोजयनेन, 'आत्मलाभार्थमिति साध्यव्यापकताज्ञानलाभार्थमित्यर्थः, हेतौ . माथव्याप्तियाहकानुकूलतर्कसत्त्वे तत्र साध्यव्याप्यत्वनिश्चयात् तदव्यापकत्वज्ञानेन साध्यव्यापकत्वज्ञानं न स्थादिति भावः । 'सोपाधाविति माध-तदभावसहचरिते मोपाधावित्यर्थः, 'एकत्रेति, अवच्छेदकभेदं विना इति शेषः, 'उपाधिरवश्यं वाच इति(१)
(१) 'उपाधिरावश्यकः' इत्यत्र 'उपाधिरवश्यं वाच्यः' इति कस्यचिन्म लपुस्तकस्य पाठमनुसृत्य 'उपाधिरवश्यं वाच्यः' इति पाठोधतोमथुरानाथेनेति सम्भाव्यते।
46
