________________
उपाधिकादः।
यतु पक्षेतरस्य यथा साध्यव्यापकत्वं तथा साध्याभावव्यापकत्वमपि ग्राहकसाम्यात्, तथाचोभयव्यापकमित्या साध्य-सदभावाभ्यां पक्षे निवर्तितव्यम् नचैवं,
----
-----------------
साध्यव्याप्यत्वं, 'उपाधित्वं' उपाधौ माध्यव्यापकत्वमित्यर्थः, यदा हेतौ तर्कावतारस्तदा हेतौ माध्यव्याप्यत्वनिश्चयः, यदा माये तर्कावतारस्तदा उपाधौ माध्यव्यापकत्वनिश्चय इति भावः । नषेवं पक्षेतरस्य उपाधित्वनिश्चयाभावेऽप्युपाधित्वसन्देहोऽस्वित्यतपाह, 'पक्षेतरस्येति, 'स्वव्याघातकत्वेन' उपाधिमात्रस्य दूषकत्वव्याघातप्रसङ्गोन, ‘मन्दिग्धोपाधिरपि सः, तस्योपाधित्वसन्देहोऽपि न दोषः । इदमापाततः उपाध्यन्तरस्य उपाधित्वसन्देहवत्पनेतरस्योपाधिखसन्देहेनापि व्यभिचारसंशयजनने बाधकाभावात्, न हि प्रयोजनमतिभिया मामग्री कार्य नार्जयति, न वा प्रयोजनशतिः षदा यथाकथञ्चिदनुकूलतर्कण पक्षतरे माध्यव्यापकत्वं निश्चित्य तदनुकूलतर्कात् पक्षेतरत्वव्यभिचारित्वे साध्यव्यभिचारिवल्याप्यवनिश्चयो जातस्तदैव व्यभिचारानुमाने पक्षेतरान्तरस्य उपाधिस्वसंशयासम्भवेन व्यभिचारानुमानसम्भवात् । न च पक्षतरस्योपाधिस्वसन्देहाहितव्यभिचारशका पक्षीयव्यभिचारसंशयवत्र प्रतिबन्धिकेति वाच्यं । न हि व्यभिचारज्ञानत्वेन प्रतिबन्धकतामते परेतरत्वनिष्ठोपाधित्वज्ञानाजन्यत्वं पचौयव्यभिचारसंभयान्यत्वं वा प्रतिबन्धकतावच्छेदकेऽनुप्रवेण्यं, गौरवाम्मानाभावाच । वस्तुतस्तु विशेषादर्शनदमायां उपाध्यन्तरस्योपाधित्वसन्देहवत् यदा पश्तर
