________________
तत्वचिन्तामणी
वित्यर्थः । न च तपाईन्धनादेः रामाध्यव्यापकत्वस्यैव सम्भवात् अवविषमाध्यव्यापकत्वं अतोऽभ्युपेयमिति वाय। एमाध्यव्यापकलेऽपि विशिष्टसाध्यव्यापकवानपायात्, परन्तु व्यर्थविशेषणतया विशिष्टं व्याप्यतावच्छेदकं भवतु न वेत्यन्यदेतत् । ननु सामानाधिकरण्यसंसर्गेण यत्किञ्चिद्धर्मविशिष्टस्य माध्यस्य व्यापकत्वे सति माधनाव्यापकत्वस्य लक्षणत्वे वहिमान् धूमादित्यादिसद्धेतावपि सपबैकदेशवृत्तिधर्मस्य व्यञ्जनवत्त्वादेरुपाधिताप्रसङ्गः महानसत्वाद्यवच्छिववयादिव्यापकत्वादिति चेदत्रोपाध्यायाः बद्धर्मविशिष्टमाध्यव्यापकत्वं तद्धर्मविशिष्टसाधनाव्यापकत्वस्यैव विवक्षितत्वात्। न चैवं 'कचिन्महानसत्वादौति मूलमसङ्गतं तदिभिष्टमाधनाव्यापकत्वस्य अन्धनादावभावादिति वाच्यं । धमानधिकरणवत्यधिकरणस्यापि मासस्य सत्त्वात् । तदिशिष्टत्वञ्च मामानाधिकरण्यसम्बन्धेन तेन रूपवान् पृथिवीलादित्यादौ तद्घटोत्पत्तिकालौनत्वविशिष्टरूपव्यापकस्य तद्घटे तदिशिष्टपृथिवौत्वाव्यापकस्य तद्घटान्यत्वस्य नोपाधित्वप्रसङ्गः, माध्यपदश्च माध्यतावच्छेदकविशिष्टमाध्यपरं, तेन गुणकर्मान्यत्वादिविशिष्टमत्तावान् प्रमेयत्वादित्यादौ द्रव्य-कर्मान्यत्वादिविशिष्टमत्ताव्यापके तादृशप्रमेयत्वाव्यापके च गुणत्वादौ नातिव्याप्तिः। माधनपदमपि साधनतावच्छेदकावच्छित्रसाधनपरं, तेन द्रव्यं गुणकर्मान्यत्वविशिष्टमत्वादित्यादौ द्रव्य-गुणन्यतरत्वविभिष्टद्रव्यवव्यापके तादृप्रशद्धमत्ताया अव्यापके च गुणान्यत्वे नातियाप्तिः, इदं गुरु पादित्यादौ पृथिवौत्वाभावादिरिव रूपवान् द्रव्यत्वात् महाकाखान्यो घटादित्यादावपि पृथिवौलाधभाव-षणकामभेदादिन
