________________
उपाधिवादः ।
धारण्यं, तस्यापि सत्यतिपात्यापकतया दोषत्वात्। तस्मादुभयोरपि व्याप्तिग्राहकसाम्ये विरोधान व्याप्तिनिश्चयः, किन्तूभयत्र. व्यभिचारसंशयः, तथाच
माधारण्यं तत्र सपक्षव्यावृत्तत्वांशज्ञानं हेतौ माध्याभावव्यतिरेकसहचारज्ञानरूपतया हेतौ माध्यव्यापकौभूताभावप्रतियोगित्वरूपमाध्याभावव्यतिरेकव्याप्तिज्ञानजनकं, विपक्षव्यावृत्तवांग्रज्ञानजनकञ्च हेतौ साध्यव्यतिरेकसहचारज्ञानरूपतया हेतौ साध्याभावव्यापकौभूताभावप्रतियोगित्वरूपसाध्यव्यतिरेकव्याप्तिज्ञानजनकं, तयाचासाधारण्यज्ञानं माध्य-तदभावोभयव्याप्यप्रकृतहेतमत्तापरामर्शरूपमत्प्रतिपक्षद्वारानुमितावेव प्रतिबन्धकमिति खमतेन दूषणन्तरमाह, 'व्यतिरेकिणेति, 'व्यतिरेकिण' पर्वतेतरादिनिष्ठव्यतिरेकप्रतियोगिनापि, पर्वतेतरान्यत्वादिनेति शेषः । 'न चामाधारण्यमिति, सत्प्रतिपक्षे प्रतिबन्धकमिति शेषः । 'तस्थापि' सपक्षविपक्षव्यावृत्तवरूपासाधारण्यज्ञानस्यापि, ‘सत्प्रतिपचोत्थापकतयेति साध्यव्यापकौभूताभावप्रतियोगित्वरूपसाध्याभावव्यतिरेकव्याप्ति-माध्याभावव्यापकौभूताभावप्रतियोगित्वरूपमाध्यव्यतिरेकव्याप्योहदारा माध्य-तदभावोभयव्याप्यप्रकृतहेतु मत्तापरामर्शरूपमत्प्रतिपक्षजनकतयेत्यर्थः, 'दोषत्वादिति अनुमितावेव प्रतिबन्धकवादित्यर्थः, तथाचामाधारण्येऽपि मत्प्रतिपक्षसम्भवात् पक्षेतरोऽप्युपाधिरेवेति तस्यानुपाधितानभ्युपगमः वारणाय तस्य विशेषणोपादानञ्च इयमप्ययुकमिति भावः।
