________________
तत्वचिन्तामणै
त्याच व्यर्थं विशेषणम्। अतएवानुमानमाचोच्छेदकतया जातित्वान्न पक्षेतर उपाधिरित्यपातं दूषणसमर्थत्वेन जातित्वाभावात् । रतेन पधेतरव्यारत्त्यर्थ प्रकारान्तरमपि निरस्तम् उपाधित्वाभावेऽपि दूषणसमर्थत्वात्। 'अथोपाधिः स्वव्यतिरेकेण सत्प्रतिपक्षतया दूषणं पक्षेतरत्वव्यतिरेकश्च न साध्याभावसाधव्यभिचारानुमाने कर्त्तव्येऽपि पचेतरस्योपाधित्वेनोद्भावनौयतया "खव्याघातकमुत्तरं जातिरिति जातिलक्षणमत्त्वादिति भावः । 'म पचेतर इति, तथाच विशेषणं मार्थकमेवेति भावः । 'दूषणममर्थति दूषणाममर्थमुत्तरं जातिरित्यस्यैव जातिलक्षणत्वात्, पचेतरस्तु व्यभिचारोबयनसमर्थ एवेति भावः । 'प्रकारान्तरमिति बाधानुनौतपक्षेतरभिवत्वादिकमित्यर्थः, 'उपाधित्वाभावेऽपौति वया उपाधित्वानङ्गीकारेऽपौत्यर्थः, तथाच व्यर्थविशेषणमिति भावः । दूषकतावौजसत्त्वे एव तस्थानुपाधित्वाभ्युपगमस्तदारणाय विशेषणप्रक्षेपचानुचितस्तदेव च नास्तीत्यभिप्रायेण श्राशङ्कते, 'अथेति, 'मत्प्रतिपक्षतया' माध्याभावसाधकतया, 'असाधारणत्वादिति सपक्षविपक्षव्यावृत्तवादित्यर्थः । ननु व्यभिचारानुमापकतया उपाधिर्दोषः तर नासाधारण्यमित्याग निराकरोति, 'न विति, उपाध्यव्याप्यतयेति उपाधिव्यभिचारितयेत्यर्थः, 'साध्याव्याप्यत्वं माध्यव्यभिचारित्वं, अनुमेयमिति शेषः, न माध्यव्यापकत्वमिति साध्यव्यापकत्वाभावोऽपि सिहोदित्यर्थः, इतावुपाधिव्यभिचारित्वे ज्ञायमाने उपाधावपि
