________________
३०२
तत्वचिन्तामो
णार्थ पर्चतपदं विशेषणमिति व्यतिरेके व्यर्थविशेषणत्वान्न स उपाधिः, बाधाबीतस्याप्यनुपाधितापत्तेः ।
दिविशेषणे दूषणावहस्य व्याप्तिग्रहानुपयुक्रत्वरूपवैयर्थ्यस्याभावादित्यर्थः, तथाच उपाधिलक्षणघटकतया त्वदभिमतस्य वैयर्थाभावस्य तत्रासत्वेऽपि दूषणवहस्य वैयर्थस्याभावात् सत्प्रतिपक्षोत्रयनसम्भवेन तस्थानुपाधिले रष्टापत्त्यसम्भव इति भावः । श्राशयमविदित्वा शङ्कते, 'वस्तुगत्येति, पर्वतो धूमवान् वहेरित्यादौ पर्वतेतरश्च न तथेति भावः । भावमुद्दाटयति, ‘पचातिरिक इति, सहचारज्ञानेनेति श्रेषः, 'तञ्च' तादृशसाध्यव्यापकताज्ञानञ्च, 'तत्रापति बाधानुनौतपक्षेतरत्वेऽपौत्यर्थः, इति साम्प्रदायिकाः । ..
नव्यास्तु अत्र साध्यव्यापकत्वं पचेतरौयत्वावच्छिन्नमाध्यनिरूपितमुक्त माध्यमामान्यनिरूपितं वा, वाद्ये वाह, 'पक्षेतर इति, इदमुपलक्षणं पक्षमात्रवृत्तिमाध्यकेऽव्याप्तेरित्यपि द्रष्टव्यं, अन्त्यमाशङ्कते, 'वस्तुगत्येति, इति ग्रन्थं योजयन्ति ।
ननु पक्षे माध्यसन्देहसत्त्वे व्यभिचारसंशयसत्त्वात् पचातिरिक्तस्थले सहचारज्ञानमात्रात् साध्यव्यापकत्वग्रहः तत्र कथं स्थादित्यतपाह, 'अन्यथेति, 'अनुपाधित्व रति माध्यव्यापकताया अनिश्चयइत्यर्थः, 'उपाधिमात्रमिति पक्षे माध्यसन्देहदशायां पक्षावृत्तित्वेन ग्टहीतस्य उपाधिमात्रस्य माध्ययापकत्वनिश्चय उछियेतेत्यर्थः, यथाश्रुते पचत्तिवेन निखितानामेवोपाधौना पक्षे माध्यमन्देह
