________________
तक।
खतः पूर्वोत्पबधूमावयवदयसंयोगाइव्हिजन्यविलक्षणधूमोत्पत्तिसचैव धूमव्यक्तिविशेषे विभिष्टप्रसिद्धिसम्भवात् धूमावयवदयसंयोगोत्पत्तिक्षणस्यैव तदीयतादृश्यावत्कारणधिकरणत्वेन तदानौं वयभावस्य मत्त्वात् उत्पत्तिमाकक्षणे च वः सत्त्वात् । न तचैव विशिष्टप्रसिद्धौ धूममात्रस्य पक्षत्वात् धूमान्तरे अंशत इष्टापतिरिति वाच्यं । पक्षतावच्छेदकावच्छेदेनापत्तेरुहेश्यत्वादिति प्राहुरिति संक्षेपः ।
'अवहेरेवेति न विद्यते वहिर्यचेति व्युत्पत्त्या स्वममानाधिकरणवनिमशिनात् क्षणदेवेत्यर्थः, अव्यवहितोत्तरत्वं पञ्चम्यर्थः, 'वधिदकिं विनापौति किं धूमः क्वचिदव्यवहितपूर्व स्वसमानाधिकरणवझिं विनापि भविष्यतीत्यर्थः, 'अहेतुक इति किं धूमो निर्हेतुक एवोत्पत्स्यते इत्यर्थः, 'इति गङ्गा स्थादिति इति महा विरोधिनौ स्यादित्यर्थः । श्राद्यशादयस्य सम्प्रदायमते निरुकवयसमवहिताजन्यत्वरूपपक्षविशेषणभावविषयकतया तर्कजनकपरामर्शविघटकत्वेन तर्कविरोधित्वात् पक्षतावच्छेदकांशेऽनाहार्यपरामर्थस्यैव तर्कजनकत्वात्। नव्यमते तु निरुकवय समवहिताजन्यवरूपापाद्यप्रतियोगिविशेषणभावविषयकतया तर्कजनकापाद्यव्यतिरेकनिर्णयविघटकलेन तर्कविरोधित्वात् । बतौयायास्तु सम्प्रदायमते व्याप्यमं प्रयविधया श्रापाद्याभाववत्तया निश्चिते परे पापादकसंशयात्मकानाहार्यव्यभिचारसंशयाधायकतया तर्कविरोधित्वात् । नव्यमते श्राश्रये च पक्षे पापाद्यप्रतियोगिकोटिविशेष्यविरोधित्वेन तर्कजनकापाद्यव्यतिरेकनिश्चयविघटकतया तर्कविरोधित्वादिति भावः ।
