________________
१०॥
नाचिन्तामगै भूयःसु स्थानेषु भूयसां वा दर्शनं भूयांसि वा दर्शनानि न यथा एकत्र रूप-रसयाद्रव्यत्व-घटत्वयोश्च व्याप्तिग्रहात् एकचैव धारावाहिके तडीप्रसङ्गात्
विधया व्याप्तावेव प्रसिद्धं । न च माध्याविशेषः कारणतावच्छेदकधर्मवत्त्वस्यैव कारणतारूपत्वादिति वाच्यं। अन्योन्याभावात्यन्ताभावभेदेन(१) भेदादिति ध्येयं। अत्र स्वरूपामिद्धिमाशझने, 'न चेति, 'तावद्दर्शनेति भूयसां दर्शनानां जन्या भूयःसंस्कारा इत्यर्थः। तथाच भूयस्वविशिष्टसहचारदर्शनवमेव जनकतावच्छेदकं संस्कारच व्यापार इति भावः । 'तथात्वकम्त्यमादिति संस्कारसहकारित्वकल्पनादित्यर्थः । 'समानविषयति तद्विशेष्यक-तत्प्रकारकस्मरणे तविशेषकतत्प्रकारकः संस्कारो हेतु: तद्विशेष्यक-तत्प्रकारकप्रत्यभिज्ञाने तविशेष्यक-तत्प्रकारकसंस्कारो हेतुरित्यर्थः, यो यत्र विभिव्य-पूर्वमवगतः स एव तत्र संस्कारवशात् प्रत्यभिज्ञाने भासत इति नियमात्, अत एव केवलदण्डादिगोचरसंस्कारादयं दण्डोत्यादिप्रत्यभिज्ञानं न जायत इति मौमांसकाभिप्रायः, एतच्चोपनौतभान. मन्युपेत्य । 'व्याप्तिज्ञानमिति, सहचारगोचरसंस्कारस्य धूमादिविशेयक-खव्यापकसाध्यसामानाधिकरण्यात्मकव्याप्तिप्रकारकत्वाभावादिति भावः । 'अन्यथेति एकविषयकसंस्कारस्थापि अन्यविषयक शानजनकले इत्यर्थः, 'अतिप्रसङ्गः' घटादिगोचरसंस्कारादपिय
(२) तथा साध्यघटकनम्पदस्य अन्योन्याभावपरत्वं हेतुघटकशून्य.
पदस्थात्यन्ताभावपरत्वमतः साध्य हेत्वोवैजक्षण्यं ।
