________________
स्वातिवादः।
.
.
नाम्न्याः सम्बन्धिताया अपि विलक्षणतया गुणदावसत्त्वात् । सत्यवान् ट्रव्यवादित्यादौ द्रव्यत्वाद्यधिकरणे महाकालादौ कालिकविशेषणतादिना वर्तमानस्य सत्त्वादिसामान्याभावस्य प्रतियोगितावछेदकमेव सत्त्वत्वमित्यव्याप्तिः, एवं कपिसंयोगौ एतत्त्वादित्याघव्याप्यवृत्तिमायकेऽव्याप्तिश्च माध्यमामान्याभावस्थापि निरुक्तहेतमामानाधिकरण्यादतः 'प्रतियोग्यसमानाधिकरणेति यत्पदार्थस्य हेतोविशेषणं, तथाच खप्रतियोग्यसमानाधिकरणस्य हेतुतावच्छेदकावच्छिन्नहेतोईततावच्छेदकसम्बन्धेन सम्बन्धिनि येन केनापि सम्बन्धेन वर्तमानो योऽभावस्तत्प्रतियोगितानवच्छेदकं यदित्यर्थः, खपदमभावपरम्। न च माध्य-साधनभेदेन व्याप्तिभेदात् व्याप्यवृत्तिसाध्यके नेदं विशेषणं सफलं प्रभावीयविशेषणताविशेषसम्बन्धेन माध्याभाववृत्तिमाध्यौयप्रतियोगित्व-तदवच्छेदकत्वान्यतरावच्छेदकसम्बन्धेन वा(१) हेत्वधिकरणवृत्तित्वविवक्षणदेव साध्याभावस्य यथाकथञ्चित्सम्बन्धेनं हेत्वधिकरणत्तितामादाय व्यायवृत्तिव्यतिरेकिसाध्यकमात्रायानेारणसम्भवा
(१) अभावीयविशेषणताविशेषसम्बन्धेन हेत्वधिकरणरत्तित्वोक्तो द्रव्य. स्वाभाववान् सत्त्वादित्यादौ अतिव्याप्तिः द्रव्यत्वरूपसाध्याभावस्य धभावीयविशेषणताविशेषसम्बन्धनावर्तमानत्वात् अतः साध्याभावरत्तीत्यादि, इत्यच्च साध्यादिभेदेन व्याप्तर्भेदात् भावसाध्यकस्थले अभावीयविशेषणताविशेषसम्बन्धेनैव हेत्वधिकरणत्तित्वं, अभावसाध्यकस्थले यथायथं संयोग-समवायादिसम्बन्धेनैव हेत्वधिकरणत्तित्वं शब्दैक्यस्यानुपादेयत्वात् । न तु साध्याभावत्तिसाध्यीयप्रतियोगित्व-तदवच्छेदकत्वान्यतरावच्छेदकसम्बन्धत्वेन वावृशसम्बन्धस्य व्याप्तिलक्षणघटकत्वं प्रतियोग्य सामानाधिकरप्यनिवेशापेक्षया महागौरवापत्ते इति तात्पर्य्यम् ।
