Page Text
________________
uपार्थविषार्थदीपिका । पविशतिसू० टी० : २७१ : શવ્વાત્કાવિન્ન પ્રતિપતત્યપ, મૂયર વસ્ય પુનઃ વિપુમતિમયજ્ઞાન સમનિ, તત્ય નૈવ प्रतिपतत्याकवलाप्रेरिति ॥ २५ ॥ .. शेषः। न प्रतिपत्तत्यपाति-प्रवर्धमानचारित्रपरिणामस्येति शेषः । तस्य नैव प्रतिपत्ततीति प्रवर्धमानचारित्रपरिणामत्वादिति भावः । आकेवलप्रतिरिति केवलज्ञानं यावन्न प्राप्यते तावदित्यर्थः । केवलज्ञानाधक्षणप्रागमाबाधिकरणक्षणमागभावानाधिकारणत्वे सति केवलशानाधक्षणागभावाधिकरणो-यः क्षणस्तत्क्षणपर्यन्तस्थितिकम् , तदनन्तरक्षणे तस्यैव केवलज्ञानरूपेण परिणतिभावन स्वस्वरूपेणानवस्थानात् "नहग्गि छाउमथिए नाणे केवलनाणं उजइ" इति सिद्धान्तवचनादिति भावः ॥ २५ ॥ पञ्चविंशतितमसूत्रटीका समाप्ता॥
एवं भेदे *जुविपुलमत्योः प्रतिपादितेऽवधेनापर्यायस्य चातीन्द्रियत्वे रूपिद्रव्यनिवन्धनत्वे च समाने विशेषमपश्यन् जूते-अथावधिमनःपर्यायज्ञानयोः कः प्रतिविशे५ इति, विशेपहेतून विशुद्धयादीन् पश्यन् गुरुराह । अत्रोच्यते सूत्रम् विशुद्धिक्षेत्रस्वामिविषयेभ्योऽवधिमन:पर्याययोः ॥१॥ २६ ॥
(भाष्यम् ) विशुद्धिकृत: क्षेत्रकृत स्वामितो विषयकृतश्चानयोविशेपो भवत्यवधिमन.पर्यायज्ञानयोः । तद्यथा-अवधिज्ञानान्मनःपर्यायज्ञान विशुतरम् । यावन्ति हि रूपीणि द्रव्याण्यपधिज्ञानी जानीते तानि मन पर्यायज्ञानी विशुद्धतगणि मनोगतानि जानीते ॥ किं चान्यतक्षेत्रकृतश्चानयोः प्रतिविशेषा-अवधिज्ञानमड्गुल यासंख्येयभागादिपूत्पन्नं भवत्यासर्वलोका । मनापर्यायज्ञान तु मनुप्यक्षेत्र एव भवति नान्यक्षेत्र इति ॥ किं चाय-स्वामिकृतश्वानयोः प्रतिविशेषः-अवधिज्ञानं तु संयतस्यासंयतस्य वा सवैगतिपु भवति, मन.पर्यायशानं मनुष्यसंयतस्यैव भवति,, नान्यस्य ॥ किं चान्यत्-विषयकृतश्चानयोः प्रतिविशेषः । रूपि द्रव्येवसर्वपर्यायवधेर्विषयनिवन्धो भवति । तदनन्तभागे मनःपर्यायस्येति । अत्राह । उक मनापर्यायज्ञानम् । अथ केवलजाने किमिति । अत्रोच्यते-केवलज्ञानं दशमेऽध्याये वक्ष्यते । मोहक्षयाज्ञानदर्शनापरणान्तरायक्षयाच्च केवलमिति ॥ .
अनाह-एषां मतिज्ञानादीनां मानानां कः कस्य विषयनिवन्ध इति । अत्रोच्यते
(यशो० टीका ) विशुद्धीत्यादि । विशुद्धिर्बहुतरपर्यायपरिज्ञानकारणत्वम् । क्षेत्रं विषयाधार आकाशम् । स्वामी ज्ञानस्योत्पादयिता । विषयो ज्ञानगम्यः पदार्थः । एभ्यो हेतुभ्योऽवधिमन:पर्याय"ज्ञानयोर्विशेषोऽवगन्तव्यः । पञ्चम्यर्थे कृतशब्देन व्याचष्ट-विशुद्धिकृत इत्यादि । यानि हि यावत्येव, हिरेवार्थे, रूपमेषामस्ति रूपाणि-रूपरसगन्धस्पशव्दवन्ति, गुणसङ्घातात्मकानि द्रव्याणीति बोधनायेत्थमुक्तिः, अवधिज्ञानी जानीते पश्यति चेति दृश्यम् । तेपामवधिज्ञानोपल०धाना रूपिद्रव्याणां यावन्ति मनःपर्यायज्ञानिनो. विषयभूयमास्कन्दन्ति तान्यसौ , मनःपर्यायज्ञानी विशुद्धतराणि बहुतर
__ पविशतितमस्त्रमवतारयन्नाह एवं भेदे जुविपुलमत्योरिति । रूपी'जीति-अत्र रूपपदेनोपलक्षणन्यायेन तत्सहवातिरसादेरपि ग्राह्यत्वा तदर्थमाह रूपरसगन्धस्पर्शशब्दचन्तीति । अत्र शब्दोपादानं नैयायिकाधम्युपगतं सदस्याकाशगुणत्वमपाकृत्य पुनलात्मकत्वख्यापनाय कृतमिति । रूपिणी त्यत्र नित्ययोगे मतुप्प्रत्ययः, नित्ययोगश्च कश्चिदविशिष्टाभेदे सत्येति . तत्प्रतिपादनीयाह -गुणसवातात्मकांनीति ।
| SR No. | 010492 |
| Book Title | Tattvarthadhigama Sutra |
| Original Sutra Author | Umaswati, Umaswami |
| Author | Vijaydarshansuri, Yashovijay |
| Publisher | Motiji Kapurchand Tarachand |
| Publication Year | 1955 |
| Total Pages | 472 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Tattvartha Sutra, Tattvartha Sutra, & Tattvarth |
| File Size | 35 MB |