Page Text
________________
तरवार्थविवरणदार्थदीपिका । षोडश ६० टी०
.२३१: तरलमपुप्पस्पशेऽयं च तद्नात्रानुलग्नचन्दनस्पोऽयं चैतत्परिहितवस्त्रस्पर्शोऽयमेतदाबद्धरसनास्पर्श इति । नन्यवग्रह एकसामायिकः शास्त्रे निरूपितो न चैकस्मिन् समये एकैकापग्रह एवंविधो युक्तोऽल्पकालत्वादिति चेत्, सत्यम् , ५वमेवैतत् , नैश्चयिकोऽवग्रह एकसामयिक एव, व्यावहारिक चावग्रहमझीकृत्येदमुच्यते यदुत तत्तत्पशाकारतानिरूपितेदमाकारताकः स्पीयो ववाह इति, ताश्चाकारताः क्रमवत्य एव, तत्तत्क्षणा4प्छेदेनैव ज्ञाने इदमाकारतोत्पतेः, आनुपूर्यकत्वाच्च पदवाक्यादाविव तदवग्रहेऽप्येकत्वं भावनीयम् । बहित्यस्य प्रतिपक्षं कथयति-अल्पमवगृह्णाति यदा तेपामेव योपिदादिस्पर्शानां यं कंचिदेकं स्पर्शमवगृ
जात्यन्यान् सतोऽपि क्षयोपशमापकन्नि गृह्णाति तदा अल्पमेकमेव गृलातीत्युच्यते । बहुमेहेऽपि बहुत्व व्याप्यसंख्याऽग्रहात्प्रत्येक तज्जात्यग्रहाद्वाऽबहुत्वमित्याये । बहुविधमणाति-बन्यो विधा यस्य स यथा तं, यदा योपिदादिस्पर्शमेकैकं शीतस्निग्धमृदुकठिनादिरूपं गृह्णाति, तदा बहुविधगुणोपेतग्रहणाद् बहुभाष्यवचनानैश्चयिकाविग्रहस्यकसमयमात्रकालत्वेन कारण कार्थधर्मोपचारं कृत्वोपचारवृत्या बाधवग्रहदो घटमानोऽपि मुख्यवृत्या न घटते, घटते च पूर्वज्ञानापेक्षया विशेषग्राहकत्वेनापायरूपे उत्तरज्ञानापेक्षया सामान्यग्राहकत्येन व्यावहारिकार्थावग्रह ५५, तस्यान्तर्मुहतिकत्येन प्रतिक्षणं भिन्नाभिन्नाकारतयोत्पत्तेः, विशेषग्राहकत्वेन बहुबहुविधादिग्रहणस्थापि घटमानवादित्याशयेन समाधत्ते सत्यम् , एवमेतत् , नैश्चथिकोऽवग्रह एकसामयिक एवेवादि । अत्र व्यञ्जनावग्रहादीनां द्वादशविधत्वात्तत्र बहादिविशेषणविशिष्टत्वमेकसन्तानगामित्वरूपयोग्यता पुरस्कृत्य सम्मवाभिप्रायेण शेयमित्युक्त ज्ञानार्णवे इति । व्यञ्जनावग्रहादयः कारणमपायादीनाम् , तानन्तरेणाऽपायाद्यभावात् , ततश्चापायादिगतं बह्वादिपरिज्ञानं तत्कारणभूतेषु व्यञ्जनावग्रहादिष्वपि योग्यतयाऽभ्युपगन्तव्यम् , न हि सर्वथाऽविशिष्टात् कारणाद्विशिष्ट कार्यमुत्पत्तुमर्हति, कोद्रपवीजादेरपि शालिफलादिप्रसङ्गादिति विशेषावश्यकभाष्यदशोत्तरत्रिशततमगाथाटीकायामुक्तमिति । ननु व्यावहारिकववग्रहस्याप्युक्तप्रकारेण स्वस्वासावारणधर्मेण भिन्नभिन्नयोपित्पुपचन्दनवस्त्रादिस्पर्शावगाहित्येन भिन्नभिन्न समयाव
छेदेन विचित्रक्षयोपशमोत्कर्षवलेन भिन्न भिन्नाकारतोत्पत्तेराकार भेदेनाकारणोऽपि भेदात्तस्य भेदापत्यैकत्वक्षतिरित्याशङ्कां मनसि धृत्वा तदुत्तरमाह आनुपूल्यकत्वाचेत्यादि । बहुविषयकावग्रहस्य पूर्वोत्तरज्ञानानुपूर्वा एकत्वादेवकत्वमिति भावः । तत्र दृष्टान्तमाह ५दवाक्यादाविवेति । अन्याचा यमतमाह बहुअहेऽपीत्यादि। अन्यस्त्वल्पक्षयोपशमस्वातत्समानदेशोऽयवहुमवगृह्णातीत्यत्र हेतुमाह बहुत्वव्याप्येत्यादि। योपिरस्पर्शे ये ये शीतत्वयित्वमृदुत्वादयो बहुविधधर्मास्सनिल तत्तद्धर्मोपेतं तं जानाति, एवं योपित्संलग्नपुष्पादिस्पर्शमपि ततशीतत्वमृदुत्वादिबहुविधधर्मोपेतं क्षयोपशमविशेषाद् जानाति तदा बहुविधापग्रह इति सिद्धान्ते गीयत इत्याशयेनाह बहुविधमवरणातीत्यादि । बवग्रहादितो बहुविधावग्रहादविशेष्यांशावगाहित्वसाम्येऽपि प्रकारांशावगाहनेऽस्ति पैलक्षण्यं, बपग्रहाद्यपेक्षया बहुविधापग्रहादरेककस्मिन्नपि विशेष्ये बहुधर्मप्रकासववोधरूपत्वादिति भावः । तथा चाशेपस्ववि
| SR No. | 010492 |
| Book Title | Tattvarthadhigama Sutra |
| Original Sutra Author | Umaswati, Umaswami |
| Author | Vijaydarshansuri, Yashovijay |
| Publisher | Motiji Kapurchand Tarachand |
| Publication Year | 1955 |
| Total Pages | 472 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Tattvartha Sutra, Tattvartha Sutra, & Tattvarth |
| File Size | 35 MB |