Page Text
________________
: २३० :
तत्वार्थविवरणगूढार्थदीपिका | वोडश सू० टी०
પૂર્વાપરવર્ણનાનુસા
પૂર્વપ્રવૃત્તાપાચરે તસ્યા અમાવાવું, સાપ્રતાપાયસ્ય વસ્તુનિશ્ચયમાત્ર नायोगात् तस्माद्धारणात्रयमप्येतद्धारणात्वेनानुगतमवग्रह्नयमिवावग्रहत्वनावश्यकमम्युपगन्तव्यमिति न मतिज्ञानस्य भेदचतुष्ट्वव्याकोप इति ध्येयम् । अवग्रहादीना सूत्रे कर्तृसाधनानां श्रुतत्वात्कर्माभिधानद्वारा भेदानाह
देवेत्यत आह-तरणाद् धारणात्रयमप्येतदित्यादि । एतच पूर्वमेव विवृत्तमिति नेह अतन्यत इति ॥ १५ ॥
पोडशसूत्रावतरणिकामाह अवग्रहादीनामित्यादिना । सूत्रे " अवग्रहेहापायधारणाः" इति पूर्वसूत्रे । तत्कर्माभिवानद्वारा भेदानाहेति महाद्यर्थानंवगृहाती त्यवग्रहः, ईहत इतीहा, अपैतीत्यपायः, धारयतीति धारणा इत्येवं कर्तृप्रत्ययनिष्पन्नावग्रहाऽपायधारणाविषयीभूतार्यात्मक कर्माभिधानद्वाराज्ञग्रहादीनामेकैकानां प्रभेदनिश्रयार्थं भेदानाहेत्यर्थः । अवग्रहादि चतुर्णां मतिज्ञानत्वेनैक्येऽपि यथा स्वस्वविषयभेदापेक्षयैव भेदस्तथा तेपामवदादीनामेकैकानामपि विपयभेदप्रयोज्य भेदप्रतिपिपादयिपया कानर्थानवगृह्णाति कानर्थानीहते इत्यादिकर्माऽऽकाङ्क्षाप्रयोज्यावग्रहादिविपयात्मकत्वादिकर्माभिधानद्वारा भेदानाहेति भावः । सूत्रम् बहुबहुविधक्षिप्रानिश्रितसंदिग्धभुवाणां सेतराणाम् ॥ १॥ १६ ॥
(भाष्यम्) अवग्रहादयश्वत्वारो मतिज्ञानविभागा एपां पह्रादीनामर्थानां सेतराणां भवन्त्येकश. । सेनराणामिति सप्रतिपक्षाणामित्यर्थः । चह्नगृह्णाति । अल्पमत्रगृह्णाति । बहुविधमवगृह्णाति । एकविधमवगृह्णाति । क्षिप्रमवगृह्णाति । चिरेणावगृह्णाति । अनिश्रितमवगृह्णाति । निश्रितमत्रगृणाति । अनुक्तमवगृह्णाति । उक्तमवगृह्णाति । ध्रुवमवगृह्णाति । अत्रमत्रगृह्णाति । इत्येवमादीनासपि विद्यात् ॥
( यशो० टीका ) भाष्ये अवग्रहादयश्चत्वारो मतिज्ञानस्य प्रकृतस्य विभागा भेदाः, एषां बह्वादीनामर्थानां सेतराणामवह्नादिप्रतिपक्षयुक्तानाम्, एकशः प्रत्येकं, ग्राहका भवतीत्यर्थः । उक्तमेवार्थे प्रपञ्चयति-वह्नगृह्णातीत्यादिना । नन्ववग्रहादयः प्रथमान्ताः श्रुता पूर्वसूत्रे वह्वादयश्चेह षष्ठ्यन्त। इति तत्रैवमर्थः कथनीयो भवति - महारर्थस्यावमहोल्लस्यावग्रह इत्यादि, उच्यते, वहोर ग्रहो વવું શ્રૃહાીયનયોરડમેનાાય હોષ. । વહોરવત્ર ત્યસ્ય વસ્તુવિષયોર્ ત્યઃ। વહુમવાન્દ્તીયંત્ર ન વસ્તુનિપિતાવીવિળયાંનાંતે । તત્ર સ્પર્શનાસ્તાનેવં વઘુમવવૃદ્ધાંત, શય્યાય—મુર્યાવેષ્ટઃ ઘુમાંıત ધોષિતપુષ્પનન્દનગવિસ્પર્શે વઘુસત્તમે મંદ્રનાવવષ્યતેવું ચોર્ષિસ્પર્શોથ सम्बन्धार्थे पष्ठी, सम्बन्ध ज्ञानज्ञेययोविपयविपयिभावात्मेति घटस्य ज्ञानमिव बहोर - वग्रह इत्यत्रापि विपयत्वलक्षणपष्ठ्यर्यमभिप्रेत्याह-बहोरवग्रह इत्यस्येति । बहुमत्रगृह्णाती त्यस्य भावार्थमाह निरूपितावग्रहीयविषयितावानिति - अवग्रहयत्रिपायितेत्यस्थावग्रहनिष्टविपयितेत्यर्थः । विषयविषयित्वयोश्च निरूप्यनिरूपकभावसम्बन्ध इति बहुनिरूपितेति तद्विशेषणम्, तद्वत्वञ्च स्वरूपसम्वन्धेनावग्रे वाच्यमिति । भेदेनेति-स्वस्खा साधारणधमंत्रकारण, पृथक्पृथगुजातिप्रकारेणेति यावत् । " अत्थोग्गहो जहभो समयं " इति विशेषावश्यक
| SR No. | 010492 |
| Book Title | Tattvarthadhigama Sutra |
| Original Sutra Author | Umaswati, Umaswami |
| Author | Vijaydarshansuri, Yashovijay |
| Publisher | Motiji Kapurchand Tarachand |
| Publication Year | 1955 |
| Total Pages | 472 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Tattvartha Sutra, Tattvartha Sutra, & Tattvarth |
| File Size | 35 MB |