Page Text
________________
। १८२ : तत्वाविवरणदार्थदीपिका । ३० स० टी० द्वारेण तार्थत्वेऽप्ये सर्व जीवाश्रयणेन पुनरभिधानम् । एकजीयेन नानाजीवेश्च परीक्ष्यमिति । एक प्राप्त तत्कियन्त कालमनुपाल्यते, नानाजीवैश्च किय-तं कालं धार्यत इति परीक्ष्यमित्यर्थ.। नानाजीवाद प्रति सद्धिा सर्वकाल महाविदेहादावविच्छेदात् । अन्तरमिति पठं द्वारम् । विरहकालः सम्यादर्शन प्राप्य पुनस्यपत्वा यापत्तन्नासादयति स काल इत्यर्थः । औपगमिक आयोपशामिके आश्रित्येयं चिन्ता, एक जीवं प्रतीत्यादि । एको जातुरोपामिकं क्षायोपशामिकं वा प्रायोज्झित्वा पुनः कश्चिन्मुहूर्तान्ते, कश्चित्त्वनन्तेन कालेन, स चानन्तकाल उपाईपुद्गलपरावतः । युगलपरावर्तस्य समयसिद्धस्याधाऽर्धपुद्गलपरावर्त., असमेऽर्थे पुंस्त्वम् , उपगतोऽव. किञ्चिन्यून इति प्रादिसमासः । नानाजीवानिति सजीवानादित्य, नात्यन्त महाविदेहादिषु सर्वकालमस्थानादिति, अायिकस्य वनपतमानात्यातरम् । भान इति सप्तमं द्वारम् । त्रिषु औपशमिकक्षायोपामिकभाषिकेषु ! अष्टमहारेऽन्यबहुत्यम् , आश्रयभेदेन, सर्वतोकमीशभिक, यत ईदृशी परिणति श्रेण्यारोहादिस्वभावां न बहवः सत्त्याः संप्राप्नुवन्तीत्यागमः । ततः क्षायिक्रमसंख्येय गुणमिति, छअस्थवर्तिन औपशमिकस्यापवितयोपात्तत्वादवधिमतापि तादृशेन भवितव्यमिति श्रेणिकादीनां छमस्थानां क्षायिकस्योपादानादियमुक्तिः। ततोऽपि छमस्थस्वामिकझायिकात् सायोपशमिकं भवत्यसंख्ययगुणं, सर्वगतिपु बहुस्वान्याधारस्वात् । यत्तर्हि क्षायिकं केवल्याचार तत् कियत् ।। ४च्यते सर्वपालनामानात्यानन्तगुणम् । अत आह-सम्यादयस्त्वन(न्तगुणा).if इति । कालद्वारोक्त एकजीवं प्रति जधन्येनान्तर्राहमिति भाष्यम्-अन्तर्मुह दिल मिथ्यात्वगमनात् केवलज्ञानावाप्तवेति भावः । यदाह-" अंतोमुत्तमित्तं जहन्नयं ॥ २७६३ ॥" इति । उत्कृष्टेन षट्पष्टिः सागरोपमाणि साधिकानीति भाष्यम्, एतच्च प्रागेव विवृतमिति । नानाजीवान् प्रति सवालि-इयं तु स्थितिः क्षायोपशमिकस्य चिंतिता,
औपशमिकस्य तु यथासम्भवं अन्तर्मुहूर्तप्रमाणेति । कश्चिन्मुहन्ति इति-पुनरपि सम्यग्दर्शनमामोतीति तस्य जघन्यतोऽन्तर्मुहूर्त निरहकाल इत्यर्थः । उक्तं भाष्ये-"हीणं भिण्णमुहुत्तं सव्वेसिमेगजविस्त ॥" २७७६ । इति । कश्चित्वनन्तेन कालेनेति-लभते इति शेषः । अयं चोत्कृष्टतो देशोनापार्द्धपुरलपरावर्तलक्षणविरहकालः केप जीवानां भवतीति चेत , उच्यते, कृताशातनादिदोपप्रचुराणां जीवानामिति । उक्तश्च-"तित्यगर-पवयण सुर्य, आयरियं गणहरं महड्डीयं । आसायंतो वहुस, अगंतसंसारिओ होइ ॥१॥" इति । अनन्तसंसारपरिभ्रमणानन्तरं निसर्गादधिगमाद्वा तस्य पुनः सम्यग्दर्शनसमुपलब्धिरित्युत्कृष्टतस्सम्यग्दर्शनस्य विरहकाल उक्तलक्षणो भवतीति भावः। तत इति-तच्छदादयधिरूपपञ्चपर्थे तसिल् प्रत्ययः । अवधिचावधिमदपेक्षक इति छमस्थगतस्पात एवापायसहचारितस्योपैशमिकस्थाबाधितयोक्तत्वादत्राव. धिभत् क्षायिकसम्यग्दर्शनमपि छनस्थगतमेवापायसह चरितं ग्राह्यम् , सा६२५ एवावध्यवधिमहावादित्याशयेनाह-मस्थवर्तिन औपशमिकस्येत्यादि । ताशेनेति-छमस्थवतिना क्षायिकेणेत्यर्थः । इयानुतिरिति-ततः क्षायिकमसङ्ख्येयगुणमित्युक्तिरित्यर्थः ॥ ८॥
पूर्व सभ्यदर्शनं सभेदं जिज्ञासितमिति तन्निरूपणं सम्पूर्णरीत्या न समाप्यते तात
| SR No. | 010492 |
| Book Title | Tattvarthadhigama Sutra |
| Original Sutra Author | Umaswati, Umaswami |
| Author | Vijaydarshansuri, Yashovijay |
| Publisher | Motiji Kapurchand Tarachand |
| Publication Year | 1955 |
| Total Pages | 472 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Tattvartha Sutra, Tattvartha Sutra, & Tattvarth |
| File Size | 35 MB |