Page Text
________________
तत्वार्थविषाणमूढार्थदीपिका । स० सू० टी० स्थितत्वात् , बाबान् वा पुद्गलानपेक्ष्य देवादिजीवः साप्यते, तत्तत् स्थानं नीयत इति यावत् । अधिकरणमाधारः। कस्मिन्नामा, निश्चयनये सर्वस्य स्वात्मप्रतिष्ठत्वात् स्वात्मनि, व्यवहारनये शरीराकाशादौ । स्थितिरामरूपादनपगमः । कियन्तं कालमेष जीवभावेनापति४ते । भवाननीकृत्य सर्वस्मिन् काले । देवादास्तु भवानीकृत्य यावती यत्र स्थितिस्तावन्तं कालं तत्रावतिष्ठते, विशेषरूपेण सामान्यसत्तेयं । विधान प्रकारः, कति प्रकारा जीवाः, बसस्थावरादिभेदाः । एवं शेषा अपि सिद्धान्तानुसारेण पाच्याः । अथ यदर्थ शास्त्रप्रवृत्तिस्तत्रापि योजना निर्देशादीनां कुर्वन्नाहસિમ્પર્શનપરીક્ષાવામિત્કાઢિ | થવા સાવન રીતે, તવા સમ્પર્શન વિ. દ્રવ્ય गुण इति प्रश्ने, निर्दशोऽयं द्रव्यं तत्, ये जीवेन शुभाध्यवसायेन विगोध्य पुद्गलाः प्रति-- समयमुपभुज्यन्ते, मुख्यथा तु वृत्या रुचिरात्मपरिणामो ज्ञानलक्षणः श्रद्धासंवेगादिरूपः सम्यतया सदा समयस्थितः स न केनापि साध्यत इति भावः । अनुयोगद्वारसूत्रे वसतिदृष्टान्त "तिण्हं स६णयाणं आयभाने वसई" इत्युक्तेशव्दादिनयत्रयाणां मते सर्वोऽपि वस्वरूपे वसति, अन्यस्यान्यत्र वृत्त्ययोगादित्येवं स्वस्वरूपस्यैव स्वाधारत्वात् स्वस्मिन्नात्मा तिष्ठतीत्यभिप्रायेणाहनिश्वयनये सर्वस्येत्यादि,शरीराकाशादाविति-स्वशरीरे येषु चाकाशप्रदेशेवयमाढस्तेवित्यर्थः । जीवो जीवत्वेन कियन्त काल भवतिष्ठत इति प्रश्ने देवादिभवापेक्षयोत्तरदानं नोचितमित्यत आह-विशेषरूपेण सामान्यसत्तेयमिति देवादिभवविशिष्टजविलेन रूपेण जीवसामान्यस्य स्वस्वरूपादप्रच्युतियादिभवस्थकजीवायुःकालमाननियतेति तत्तद्भवविशिष्टजीवत्वेन रूपेण जीवसामान्यस्य सत्तयं तत्पशवायुःकालमाननियता प्रदर्शितेत्यर्थः । आयुर्वे घृतं , नड्वलोदकं पादरोग इत्यादाविव कारणे कार्योपचारं कृत्वाह-द्रव्यं तदिति । द्रव्यस्थाप्यनेकविधत्वान्नान्यरूपं तद् ग्राह्यम्, कि ये जीवकत शुभाध्यवसायकरणकविशोधनक्रियोत्तरकालभाविवदेनक्रियाकमसम्यक्त्वमोहनीय पुद्गलावलक्षणमित्याशयेनाह-ये जीवेनेत्यादि । अयमाव-शोधिता हि मिथ्यात्वपुगला यथावस्थिततवरुध्यध्यवसायरूपस्य सम्यक्त्वस्यावार का न भवन्ति, यथा स्वच्छाभ्रपटलगृहं प्रदीपस्य रखेर पि च काञ्चिदाकृतिं न करोति, उक्तश्च-" तद्यथेह प्रदीपस्य, स्वच्छाभ्रपटलहम्। न करोत्यावृति काचि देयमेतद्रवेरपि ॥ १ ॥” इति । तद्वत्प्रकृतेऽपि, अतस्ते सम्यग्दर्शनस्य निमित्तभूताः, तदुपट भजन्यत्वात्तस्पेति कारणे कार्योपचारात्तदात्मकं द्रव्यं सम्यग्दर्शनमुच्यते । परमार्थत जिनप्रज्ञतसद्रिव्यसर्वपर्यायविषयकश्रद्धानलक्षणं सम्यग्दर्शनम्, नयविचारणया पुनद्रव्यार्यिकनयस्य मते श्रद्धासंवेगनिर्वेदादिगुणपरिणत आत्मैव सम्यग्दर्शनं, तस्यैव कालत्रयानुगतत्वेन तात्विकरूपत्वात् , न तू क्तगुणरूपं, तागते गुणानामौपचारिकत्वात् , " आ- ' दावन्ते च यन्नास्ति वर्तमानेऽपि तत्तथा" इत्यादि न्यायापामुत्पाद०ययशालित्वेन पूर्वोत्तरकालयारे नुपलम्भन न सत्यमिति वर्तमानकाले यसदूपत्वात् । ननु यदि द्रव्यभिन्ना गुणा न सन्त्येव नहि रूपवान्धटो ज्ञानवानात्मेत्यादि भेदप्रतीतिः कथमिति चेत् , सा भ्रान्तव, चित्रे
| SR No. | 010492 |
| Book Title | Tattvarthadhigama Sutra |
| Original Sutra Author | Umaswati, Umaswami |
| Author | Vijaydarshansuri, Yashovijay |
| Publisher | Motiji Kapurchand Tarachand |
| Publication Year | 1955 |
| Total Pages | 472 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Tattvartha Sutra, Tattvartha Sutra, & Tattvarth |
| File Size | 35 MB |