Page Text
________________
तत्वाविवरणपूढार्थदीपिका । पं० सू० टी० परमाणुत्रयजनितत्रिप्रदेशिकभेदे द्विप्रदेशिक (द्विप्रदेशिकस्य) विना भेदहेतुत्वमसम्भवात् , अन्वयव्यतिरेकाभ्यां नवतन्तुकादौ दशतन्तुकादिध्वंसस्य हेतुताया एवं युक्तत्वात्, एकैकतन्तुद्वयसंयोगेन द्वितन्तुको दिक्रमेण दशतन्तुकोत्पत्तावपि द्वितन्तुकादीनामर्थान्तरभावगमनलक्षणस्य विनाशस्यावर्जनीयत्वेन पुनर्न
तन्तुकोत्पत्तये दशतन्तुकोपादाने नवतन्तुकवावच्छिन्नोत्पत्तौ दातन्तुकत्वावच्छिन्नध्वंसस्य हेतुतयैव पालथुवादिभावेन ध्वस्तोत्पन्नानुगतदेवदत्तवत्तपटानुगतस्य लक्षण्यस्य सिद्धेरित्यधिकमुपरिष्टाद्वक्ष्यामः । वित्येतदर्थमेव नवत. तुकपटम्प्रति दशतन्तुकपट ध्वंसस्य कारणत्वमभ्युपगम्यते भवता, परं तदनभ्युपगमेऽपि प्रतियोगिनम्प्रति प्रागभावस्य कारणत्वेन नवतन्तुकपदमागमायो नवत. तुष्वेव वर्तत इति तेष्वेव नवतन्तुकपटोत्पत्तिः, तद्भिन्ने च तत्मागभावस्याभावादेवन तस्योत्पत्तिरित्यत एवान्यतन्तुषु तद्विरहोपपत्तेरित्यर्थः । अपासने हेतुमाह-परमाणुत्रयजनितत्रिप्रदेशिकभेद इति-द्विप्रदेशिकमिति स्थाने द्विप्रदेशिकस्येति पाठो युक्तः । परमाणुत्रयजनित द्विद्विप्रदेशिक द्रव्ययमुत्पद्यते इति यत्पूर्वमुक्त तदयुक्तमुक्तम् , एकस्यैव त्रिप्रदशिकस्कन्धिद्रव्यस्योत्पन्नत्यात, तस्माद कपरमाणोः पृथक्त्वलक्षणभेदे च विभक्ततथैकपरमाणोटिप्रदशिकरकन्यस्य चोल्पत्तेः भेदहेतुत्वमन्तरेण तदुत्पत्त्यसम्भवादित्यर्थः। नवतन्तुकादौ दशतन्तुकादिध्वसस्य हेतुत्वे मानाभावादित्येतन्निरासे हेतुमाह-अन्वयव्यतिरेकाभ्यामित्यादि । एतदेव विवृणोतिएकैकतन्तुद्वयसंयोगेनेत्यादिना । द्वितन्तुकादीनामिति-अत्रादिपदेन नवतन्तुकापटपरिग्रहः । “विगमस्स बि एस विही, समुदयजणियम्मि सो उ दुवियप्पो । समुदयविभा
गमतं, अस्थंतरभावगमणं च ॥११॥" इति स मंतित उक्तत्वाद् विनाशो द्विविधः, तत्रैका समुदाय. विभागरूपः, यथा पटादेः कार्यस्थ तत्कारणतन्तुपृथकरणे तन्तुविभागात्मा विनाशः, अर्था. परभायगमन विनाशो द्वितीयो यथा मृत्पिण्डस्य घटरूपान्तरभावेन परिणमनात्मा विनाशः, न च मृत्पिण्डावस्थाया यो घटात्मकाऽर्थान्तररूपविनाशस्ताहनाशे मृत्पिण्डप्रादुर्भावप्रसक्तिरिति वाच्यम्, पूर्वोत्तरकालावस्थयोर सङ्कीर्णत्वात् , अतीततरत्न मृत्पिण्डलक्षणप्राक्तनावस्थाया उत्पत्त, अतीतस्य वर्तमानत्वायोगात् , तयोस्त्वस्वभावाऽपरित्यागत तथानियतत्वात् । तथा च प्रकृते न विभागलक्षणो विनाशः, किन्वर्थातरभावलक्षणः, द्वित्रियावनवतन्तुकपटानामकैकतन्तुसंयोगे त्रिचतुःपञ्चयावशतन्तुकपटरूपेण परिणमादिनि तस्य विनाशस्यावश्यंभावित्वेन दशत-कपटविनाशे सति तदनन्तरं पुनर्नवतन्तुकोत्पत्तये दशतन्तुकपटसमवायिकार
तन्तुषु नवतन्तुकपटत्वावच्छिन्नोत्पत्तौ दशत. तुकपटत्वावच्छिन्नध्वंसस्य ...हेतुतयेव प्रा+कालीनमालाधवस्थाविनाशमन्तरेण पुरुषो नैव युवादिरूपेणोत्पद्यत इति तस्य बालादिरूपपूर्वावस्थारूपेण विनाशो युवादिरूपेणोत्पत्तिः पुरुषत्वेनाऽऽत्मत्वेन वा पुरुषस्वरूपस्यानुगतत्वाद् धौव्यं यथा तथाञापि दशतन्तुकपटत्वेन नाशः नवतन्कपटत्नोत्पत्तिः ५४. खेन च ध्रौव्यमिति तत्पटानुगतं त्रैलक्षण्यं सिद्धमित्याशयेनाहः अनिरभा.. गमनलक्षणस्य विनाशयावर्जनीयत्वनेत्यादि।
| SR No. | 010492 |
| Book Title | Tattvarthadhigama Sutra |
| Original Sutra Author | Umaswati, Umaswami |
| Author | Vijaydarshansuri, Yashovijay |
| Publisher | Motiji Kapurchand Tarachand |
| Publication Year | 1955 |
| Total Pages | 472 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Tattvartha Sutra, Tattvartha Sutra, & Tattvarth |
| File Size | 35 MB |