________________
प्रमेयोतिका टीका पं.३ उ.२ ६.१७ नारकजीवोत्पातनिरूपणम्
२१३
!
t..
'असंज्ञिनः खलु प्रथम, द्वितीयां च सरीसृपाः, तृतीयां पक्षिणः, सिंहा यान्ति चतुर्थी मुरगाः पुनः पञ्चमीं यान्ति ॥ १ ॥ षष्ठीं च स्त्रियो मत्स्या मनुजाश्च सप्तमीं यान्ति ॥ यावदधः सप्तम्यां पृथिव्यां नैरविका नो असंज्ञिभ्य उत्पन्ते यावद् नो स्त्रीय उत्पद्यन्ते मत्स्यमनुजेभ्य उत्पद्यन्ते । एतस्यां खलु भदन्त । रत्नमभायां पृथिव्यां नैरयिका एकसमयेन कियन्त उत्पद्यन्ते ? गौतम ! जघन्येनैको बावा-त्रयो वा उत्कर्षेण संख्येया वा - असंख्येया बोत्पद्यन्ते । एवं यावदधः सप्तम्प्राम् । एतस्यां खलु भदन्त ! रत्नप्रभायां पृथिव्यां नैरयिकाः समयं समयम् अपहियमाणा अपहियमाणाः कियत्कालेनापहृताः स्युः १ गौतम ! ते खलु असंख्येयाः समये समये अपह्रियमाणा अपहियमाणा असंख्येयाभि रुत्सर्पिण्यसर्पिणीभिरपहियन्ते नैत्र खलु अपहृताः स्युः, यावदधः सप्तमी । एतस्यां खल भदन्त ! रत्नप्रभायां पृथिव्यां नैरयिकाणां कियन्महती शरीरावगाहना प्रज्ञप्ता, गौतम ! द्विविधा शरीरावगाहना मज्ञप्ता, तद्यथा - अवधारणीया उत्तरक्रिया च, तत्र खल या सा भवधारणीया सा जघन्येन अड्गुलस्यासंख्येयभागम् उत्कर्षेण सप्तधनूंषि तित्र रश्नयः षट्चाङ्गुलस्य संख्येयमानम् उत्कर्षेण पञ्चदश धनूंषि सार्द्धद्विरत्नी । द्वितीयस्यां अवधारणीया जघन्येनाङ्गुला संख्येयभाग मुरकर्षेण पञ्चदश धनूंषि सार्द्धद्विरत्निः, उत्तरक्रिया जघन्येनाङ्गुलस्याऽसंख्येयभागमुत्कर्षेणैकत्रिंशद् धनूंषि एक्का रग्निः वृती अवधारणीया एकत्रिंशद् धनूंषि एका रत्न', उत्तरक्रिया द्वाषष्टि धनूंषिद्व रत्नी । चतुर्थ्यां भवधारणीया द्वापष्टिर्धनृषि द्वे च रत्नी- उत्तरक्रिया पञ्चविशति धनुः शतम् । पश्चम्यां भवधारणीया पञ्चदिशति धनुः शतम् उत्तरक्रिया सार्द्धद्विधनुः शतानि षष्ठयां अवधारणीया सार्द्ध द्वे धनुः शते, उत्तरक्रिया पञ्च धनुः शतानि । सप्तम्यां भवधारणीया पञ्च धनुः शतानि उत्तरक्रिया धनुः सहस्रम् ||६०१७।।
टीक - 'इमीणं ते!' एतस्यां खलु भदन्छ ! ' रयणप्पभाए पुढवीए' रत्नप्रभायां पृथिव्यास् 'नेरइया' तैरयिका, कमर्दितो उववज्जं वि' कुतः - कस्मा
अब लुप्रकार नारक जीवों का उपपात दिखाते हैं'इमीखे णं भंते ! रणभाए पुढवीए-इत्यादि ॥ १७॥ टीकार्थ -- गौतम ! ने प्रभुश्री से ऐसा पूछा है- 'इसीसे णं भंते !
હવે સૂત્રકાર નારકજીવેાના ઉપપાત-ઉત્પત્તી બતાવે છે.
'इमीसे णं भंवे ! रयणभार पुढवीए' इत्यादि
टीडार्थ—गौतमस्वाभीगे अलुने मे पूछयु छे 'इमोसे णं भते !
