________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्रति० १ स्थावरभावत्रसभावस्य भवस्थितिकालमानम् ३५५ होइ ? गोयमा ! जहन्नेणं अतोमुहुत्तं उक्कोसेणं असंखेज्नं कालं असंखेज्जाओ उस्सप्पिणीओसप्पिणीओ कालओ, खेत्तओ असंखेज्जा लोगा । एवं वाउक्काइयावि' अर्थः पूर्ववदेव, किन्तु न लब्धित्रसमधिकृत्य, लब्धित्रसजीवस्य कायस्थितेरुत्कर्षतोऽपि सातिरेकसागरोपमसहस्रद्वयप्रमाणत्वात् ।।
तदुक्तं प्रज्ञापनासूत्रे लब्धित्रसविषये-'तसकाए णं भंते ? तसकायत्ति कालो कियचिरं होइ ? गोयमा ! जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं दो सागरोवमसहस्साई संखेज्जवासमब्भहियाई' (त्रसकायः खलु भदन्त ! सकाय इति कालतः कियच्चिरं भवति, गौतम ? जघन्येनान्तर्मुहूर्तम् उत्कर्षेण सागरोपमसहनद्वयं संख्येयवर्षाभ्यधिकम् ) इति ।।
सम्प्रति-स्थावरत्वस्याऽन्तरमाह-'थावरस्स णं भंते ! इत्यादि, 'थावरस्स णं भंते !' स्थावरजीवस्य खलु भदन्त ? पुनः स्थावरभवग्रहणे 'केवइयं कालं अंतरं होइ' कियन्तं कालमन्तरं-व्यवधानं भवतीति प्रश्नः, उत्तरयति-'जहा' इत्यादि, 'जहा तससंचिट्ठणाए' यथा त्रससंस्थितौ, जघन्येनान्तर्मुहूर्तमन्तरं भवति उत्कर्षेण कालतोऽसंख्येया उत्सपिण्यवसर्पिण्यः, क्षेत्रअर्थ पहले आचुका है। किन्तु लब्धित्रस को लक्ष्य करके नहीं कही गई हैं। क्योंकि लब्धित्रसजीव की कायस्थितिका उत्कृष्टकाल सातिरेक-कुछ अधिक दो हजार सागरोपम का कहा गया है जैसे प्रज्ञापना सूत्र में कहा है-"तसकाए ण भंते ! तसकायत्ति कालओ केवच्चिरं होइ ? इत्यादि । इसका अर्थ पूर्व में आचुका है। ____ अब सूत्रकार स्थावरजीवका अन्तर-विरह-काल प्रकट करते हैं-"थावरस्सणं भते ! केवइयं कालं अंतरं होई" इसमें गौतमने प्रभु से ऐसा पूछा है-स्थावर जीव के फिर स्थावरत्वकी प्राप्ति में कितने काल का अन्तर होता है ? उत्तर में प्रभु कहते है-"जहा तससंचिद्रणाए" हे गौतम ! जैसा त्रस को संस्थिति में जघन्य से एक अन्तर्मुहूर्त का अन्तर होता है और उत्कृष्ट से काल की अपेक्षा असंख्यात उत्सर्पिणी और भवसर्पिणी का मन्तर होता है तथा क्षेत्र की अपेक्षा કહેવામાં આવી ગયેલ છે. પરંતુ લબ્ધિ ત્રસને ઉદ્દેશીને કહેલ નથી કેમકે –લબ્ધિ રસ જીવની કાયસ્થિતિને ઉત્કૃષ્ટ કાળ સાતિરેક–એટલે કે—કંઈક અધિક બે હજાર સાગरा५मनी संपामा माछ. भ प्रज्ञापना सूत्रमा ४यु छ है- "तसकाए णं भंते ! तसकायति कालो किच्चिरहोई" त्यामान। म पडेटा अपामा मापी गये छे.
હવે સ્થાવર જીવના અંતર–વિરહ-કાળ સંબંધી કથન કરવામાં આવે છે. આમાં ગૌતમ स्वाभास प्रसुने ये पूछयु छ-'थावरस्स णं भंते केवइय काल अतर होई" स्थावर
ના પુન: સ્થાવરપણાની પ્રાપ્તિમાં કેટલા કાળનું અંતર હોય છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તર : प्रम गौतम स्वामीन छ-"जहा तससंचिढणाप" 3 गौतम २५ सनी
સ્થિતિમાં જઘન્યથી એક અંતર્મહતનું અંતર હોય છે, અને ઉત્કૃષ્ટથી કાળની અપેક્ષાથી અસખ્યાત ઉત્સર્પિણી અને અવસર્પિણીનું અંતર હોય છે, તથા ક્ષેત્રની અપેક્ષાથી અસં.