________________
-
प्रमैयद्योतिका टीका प्रति० १.
पञ्चेन्द्रियजीवनिरूपणम् २११।। नत्वसंख्येयभागप्रमिता तथास्वभावसद्भावात् । 'उक्कोसेणं धणुसहस्सं' उत्कर्षेण उत्तरवैक्रयिकी शरीरावगाहना धनु सहस्रप्रमाणा भवति, इयमपि सप्तमपृथिवीमधिकृत्य ज्ञातव्या । प्रतिपृथिव्या उत्कृष्टा उत्तरवैऋयिकी शरीरावगाहनात्वेवं ज्ञातव्या-(१) प्रथमपृथिव्या द्वादशांगुलाधिकानि पञ्चदशधनूंषि । (२) द्वितीयपृथिव्यां सपादैकविंशद्धनूंषि । (३) तृतीयस्यां सार्द्ध द्विषष्ठिधपि । (४) चतुर्थ्यां सपादशतधषि । (५) पञ्चम्यां सार्द्ध द्विशतधनूंषि । (६) षष्ठयां पञ्च धनुःशतानि । (७) सप्तम्यां धनुःसहसमिति सूत्रे प्रोक्तमेव ।।
नैरयिकाणामुत्तरवैक्रयिकशरीरस्योत्कृष्टावगाहना कोष्ठ कमिदम्| पृथिवीसंख्या | १ २ ३ ४ ५ ६ ७ । | धनु.सख्या । १५॥१२अं. | ३१।। ६२॥ | १२५ / २५० | ५०० | १०००
अथ तृतीयं संहननद्वारमाह-'तेसि णं भंते ? जीवाणं सरीरा कि संघयणी पन्नत्ता' तेषां नारकाणां खलु भदन्त । जीवानां शरीराणि किं सहननानि-कीदृशसंहननयुक्तानि प्रज्ञप्तानि इति प्रश्नः, भगवानाह- 'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'छण्हं संघयणाणं असंघउत्तर वैक्रियिकी, शरीरावगाहना जघन्य से अंगुल के संख्यातवें भाग प्रमाण होती है, असख्यात भाग प्रमाण नहीं होती है । क्योंकि इस अवगाहना का ऐसा ही स्वभाव होता है। "उक्कोसेणं धणुसहस्सं" और उत्कृष्ट से सातवीं पृथिवी में यह एक हजार धनुष प्रमाण होती है। शेष पृथिवियो के नैरयिकों की उत्तर वैक्रयिकी उत्कृष्ट अवगाहना इस प्रकार हैप्रथम पृथिवी में साढा पन्द्रह धनुष और बारह अंगुल १, दूसरी में सवा इकतीस धनुष २, तीसरी में साढ़ा वासठ धनुष ३, चौथी में एकसौ पचीस धनुष ४, पांचवीं में ढाई सौ धनुष ५, छठी में पांच सौ धनुष ६, और सातवीं पृथिवी में एक हजार धनुष की नैरयिकों की उत्तर वैक्रियिक शरीर की उत्कृष्ट अवगाहना होती है-वह सूत्र में ही कही गई है ७, "तेर्सि णं भंते ! जीवाणं सरीरा कि संघयणी पण्णत्ता" हे भदन्त ? उन नारक जीवो के शरीर तमा मामानी डाय छे. मसच्यातभागप्रमाण पाणी लाती नथी. "उक्कोसेणं घणुसहस्सं" मन थी सातमी पृथ्वीमा मा माहुना ४ २ धनुष प्रमाणुनी હોય છે બાકીની પૃથ્વીના નિરાયિકની ઉત્તર વૈકયિક ઉત્કૃષ્ટ અવગાહના આ પ્રમાણે છે પહેલી પૃથ્વીમાં સાડા પંદર ધનુષ અને બાર આંગળ બીજી પૃથ્વીમાં સવા એકત્રીસ ધનુષ, ત્રીજી પૃથ્વીમા સાડા બાસઠ ધનુષ ૩ ચેથી પૃથ્વીમા એક પચીસ ધનુષ ૪, પાંચમી પૃથ્વીમા અઢીસે ધનુષ, ૫, છઠ્ઠીમાં પાંચ ધનુષ, ૬, અને સાતમી પૃવીમાં એક હજાર ધનુષની નૈરયિકના ઉત્તર વૈક્રિયા શરીરની ઉત્કૃષ્ટ અવગાહના હોય છે એ वात सूत्रमा ४ही छ. "तेसि णं भंते ! जीवाण सरीरा किं संघयणी पण्णत्ता" 3 ભગવન તે નારક જીવેના શરીર કયા સંહનન વાળા હોય છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ