________________
३७०]
[ोधिनीविकृतिविभूषितम् पुरुषस्त्रिगुणात्मकोऽभीष्ट इति । न च सङ्कल्पात् प्रीत्यादीनि प्रादुर्मवन्ति न पुरुषादिति वाच्यम्, शब्दादिमध्यस समानत्वात् , तस्मात् 'समन्वयाद्' इत्यसिद्धो हेतुरनकातिकश्च, प्रधानान्वयस्य कचिदप्यसिद्धेः ' यदात्मकं कारणं तदात्मक कार्यम् ' इत्यस्यापि दुर्वचस्वात् , व्यता-ऽध्यक्तयोः स्वयमेव भेदप्रतिपादनात्, विरुद्धचानित्यानेकरूपेण कार्येण तादृशस्यैव प्रधानस्य सिद्धेः। अनेनव न्यायनान्येऽपि हेतवो निरसनीयाः। नहि प्रधानाख्यस्य हेतोरभावन तत्र व्यभिचारपरिहारमाशङ्कय प्रतिक्षिपति-न चेति- अस्य वाच्यम्' . इत्यनेनान्वयः । अस्य 'सङ्कल्पात् प्रोत्यादीनि प्रादुर्भवन्ति, न शब्दादिभ्यः' इत्यस्या उपसंहरति-तस्मादिति। प्रधानान्वयित्वस्थ सिधौ सत्या ततः प्रधानात्मकत्वं सिध्येदिति विशेषतः प्रधानात्वयित्वलक्षणहतो. प्रधानासिद्धथा, न क्वचिदपि सिद्धिरित्याह-प्रधाना-वयस्येति । यदात्मक कारणं तदात्मक कार्यमिति लामान्यन्याप्तिरपिन सिद्धा, येन प्रथानस्थ त्रिगुणात्मकत्वे शब्दादीनामपि त्रिगुणात्मकत्वं स्यादित्याहयदात्मकमिति निरुकव्याप्ते दुर्ववत्वे हेतुमाह-व्यक्तेति-व्यतं बुद्धयादि, अव्यक्त प्रधानमित्येवं व्यताऽध्यक्तयोः कार्य-कारणयोः स्वयमेव साझेयनेय भेदप्रतिपादनात , तथा च अव्यक्तात्मक प्रयानलक्षणं कारणम् , कार्य च महदादिना व्यक्तात्मकमित्युक्त याप्तेरभावादित्यर्थः । नित्यकरूपप्रधानप्रसाधनाय चोक्तहेतूनामादरः, उफव्याप्त्या च अनित्याऽनेकरूपं महदादिकार्य तदा भवेद् यद्यनित्यानेकरूपं प्रधानलक्षणं कारण स्थादित्यनित्यानेकरूपेण महदादिकार्येणाऽनित्याने करूपस्यैव प्रधानस्य सिद्धिः स्यादिति विरुद्धोऽपि तदन्वयादिहेतुरित्याह-विरुवेति । तत्रैव हेतुमाह - अनित्यति । तादृशस्त्रैव अनित्यानेकरूपस्येच ! अनेनेव न्यायन समन्वयहेतुखण्डनयुक्त्यैव । अन्येऽपि हेतवः प्रधानलाधनायोपन्या : परिमाणादिहेतवोऽपि । परिमाणादिहेतूनों
