________________
'भनेका व्यवस्थापकरणम् ।
[२५३ "अहिंसा-सत्या-ऽस्तेय-ब्रह्मचर्या-ऽपरिग्रहा यमाः"१ [पातञ्जलयोग पाद-२ सू० ३०] १।"शौच सन्तोष-तपः स्वाध्यायेश्वरप्रणिधानानि नियमाः" २। [पातञ्जलयोग० ५/५-२ सू० ३२.] पद्मक-स्वस्तिकादीन्यासनानि ३। रेचक कुम्भक-पूरका: प्राणायामाः ४। इन्द्रियाणां स्वविषयेभ्यो निवर्तन प्रत्याहारः ५। अद्वितीयवस्तुन्वन्तरिन्द्रियधारण धारणा ६ । तत्रैव विच्छिद्य विच्छिया- तरिन्द्रियवृत्तिप्रवाहो ध्यानम् ७ । समाधिस्तु सविकल्प एव, अस्य निर्विकल्पकस्याङ्गिनो लय-विक्षेप-कषाय-रसास्वादलक्षणाश्चत्वारो विघ्ना भवन्ति, लयस्तापदखवस्त्वनवल बनेन चित्तवृत्तनिद्रा, तदवलम्बनेन चित्तवृत्तेन्यावलम्बनं विक्षेपा, लय-विक्षेपाभावेऽपि चित्तवृत्ते रामादिवासनया तब्धीभावादखण्डवस्त्ववलम्बनं कषायः, समाध्यारम्भसमये मध्य इत्यर्थः। एतेषां विशेषतोऽवधारणं पातसलयोगशास्त्रादितः कर्तव्य ग्रन्थगौरवमयान्नेह तद्विचारी वितन्यते । इन्द्रियाणां चक्षुरादीन्द्रियाणाम् । स्पविषयेभ्यो रूपरस-गन्ध स्पर्श-शब्देभ्यः। अन्तरिन्द्रियेतिमनोरूपेन्द्रियेत्यर्थः। तत्रैव अद्वितीयवस्तुन्येव । निर्विकल्पकसमाधि. रवि समाधिः, स कथं स्वस्यैवाझिनो स्यादत आह- समाधिस्त्वितिનિવિપક્ષમધ્ય તસમાધિ પુનઃ વિપસમાધિદેવ, तदनन्तरं निर्विकल्पकसमाधिभावादित्यर्थः। यमायभावेऽपि लयादिविनभावे निर्विकल्पकसमाधिन भवतीति तदभावोऽपि प्रतिયશામાવવિધયા નિર્વિલ્પમાંધો જાપ મવતિ તવધત लयादिवितान् दर्शयति-अस्येति एतद्विवरणम्- निर्विकल्पस्यागिन इति। लयादीनां क्रमेण स्वरूपसुपदर्शयति- लयस्तावदिति। तदवलम्बनेग सखण्डपरवल बनेन । लय विक्षेपाभ्यां वैलक्षज्येन कपायरवरूपमावेचत्तियविक्षेपाभावेऽपाति- अखण्डपस्त्ववलक्दनं निर्विकल्पकसमाधावपि
