________________
जैन दर्शन के मौलिक तत्त्व
सामायिकच्छेदोपस्थाप्यपरिहारविशुद्धिसूक्ष्मसंपराननमाख्यातानि चारित्रम् ॥ प्र० ८ १४ ॥
वत्र सर्वसामायोगविरतिरूपम् - सामायिकम् । पूर्वपर्यायच्छेदेन उपस्थाप्यते-महाजतेष्वारोप्यते इति छेदोपस्थाप्यम् । द्वे अपि षष्ठात् नवमगुणस्थानान्तर्वर्तिनी । परिहारेण तपोविशेषेण विशुद्धिरूपम् - परिहारविशुद्धिः, सप्तमषष्ठयोः । दशमस्थम् — सूक्ष्मसंपरायः । वीतरागावस्थम् - यथाख्यातम् पुलाकष कुशकुशीलनिर्मन्थस्नातका निर्मन्थाः ॥ प्र० ८ १५ ॥
1
वाह्याभ्यन्तर' परिग्रहग्रन्थिरहितः - निर्व्रन्थ । तत्र पुलाको निस्वारो धान्यकणः, तद्वत् संयमं मनागसारं कुर्वन् निर्मन्थः - पुलाक उच्यते; स च द्विविधः–लब्धिपुलाकः, श्रासेवनापुलाकश्च । बकु कर्बुरं चारित्रं यस्य स बकुशः । कुत्सितं शीलं यस्य स कुशीलः, द्विविधोऽयम् - प्रतिसेवना कुशीलः, कषायकुशलश्च मोहनीयग्रन्थिरहितः निर्ग्रन्थः- वीतरागः । स्नात इन स्नातकः केवलीति ।
संगमश्रुतप्रतिसेवनातीर्यलिङ्गलेश्योपपातत्थानादिविकल्पतो भावनीयाः ॥ प्र० ८ १६ ॥
पंचापि निर्मन्या एतैर्मे विचारणीयाः । यथा - सामायिकादौ कस्मिन् संयमे भवन्ति, कियत् श्रुतमधीयते, मूलोत्तरगुणेषु प्रतिसेवना क्रियते न बा, तीर्थे भवन्ति अती वा, कस्मिन् लिके वेषे भवन्ति, कस्मिन् स्थाने उपपातः-उत्पत्तिः, कतिसंयमस्थानानि इत्यादि ।
[२
योगवर्गणान्तर्गतद्रव्यसाचिन्यादात्मपरिणामी लेश्या ॥ प्र० ८|१७|| मनोवाक्कायवगंणापुद्गलद्रव्यसंयोगात् संभूतः आत्मनः परिणामः लेश्या
ऽभिधीयते ।
उका
कृष्णादिद्रव्यसाचिव्यात् परिणामोऽयमात्मनः 1
स्फटिकस्येव तत्रायं लेश्या शब्दः प्रवर्तते। ॥ तत्प्रायोग्यपुद्गसद्द्रव्यम् - म्यलेरया, क्वचिद् द्यविरि
परिग्रहः क्षेत्रवस्त्वादिमेवेन नवविधः । मिथ्यात्वं नव नोकषायाः चतुष्टयं चेति चतुर्दशमिव ब्राभ्यन्तरपरिग्रहः ।
