________________
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-२
(२.२.१९०-१९०)
पुब्बे ठितट्ठानतो पट्ठाय धम्मं देसेतीति अट्ठकथासु (म० नि० अट्ठ० २.३८७) वुत्तोवायमत्थो । अप्पं वा बहुं वा देसेन्तोति उग्घटित स्स वसेन अप्पं वा विपञ्चित स्स, नेय्यस्स च वसेन बहुं वा देसेन्तो। कथं देसेतीति आह "आदिम्हिपी"तिआदि । धम्मस्स कल्याणता निय्यानिकताय, निय्यानिकता च सब्बसो अनवज्जभावेनेवाति वुत्तं “अनवज्जमेव कत्वा"ति । देसनायाति परियत्तिधम्मस्स देसकायत्तेन हि आणादिविधिना अतिसज्जनं पबोधनं देसनाति परियत्तिधम्मो वुच्चति । किञ्चापि अवयवविनिमुत्तो समुदायो नाम परमत्थतो कोचि नत्थि, येसु पन अवयवेसु समुदायरूपेन अवेक्खितेसु गाथादिसमञा, तं ततो भिन्नं विय कत्वा संसामिवोहारमारोपेत्वा दस्सेन्तो "अत्थि देसनाय आदिमज्झपरियोसान"न्ति आह। सासनस्साति पटिपत्तिधम्मस्स । सासितब्बपुग्गलगतेन हि यथापराधादिना सासितब्बभावेन अनुसासनं, तदङ्गविनयादिवसेन विनयनन्ति कत्वा पटिपत्तिधम्मो “सासनन्ति वुच्चति । अत्थि सासनस्स आदिमज्झपरियोसानन्ति सम्बन्धो । चतुप्पदिकायपीति एत्थ पि-सद्दो सम्भावने, तेन एवं अप्पकतरायपि आदिमज्झपरियोसानेसु कल्याणता, पगेव बहुतरायाति सम्भावेति । पदञ्चेत्थ गाथाय चतुत्सो, यं “पादो''तिपि वुच्चति, एतेनेव तिपादिकछपादिकासुपि यथासम्भवं विभागं दस्सेति । एवं सुत्तावयवे कल्याणत्तयं दस्सेत्वा सकलेपि सुत्ते दस्सेतुं "एकानुसन्धिकस्सा"तिआदि वुत्तं । तत्थ नातिबहुविभागं यथानुसन्धिना एकानुसन्धिकं सन्धाय “एकानुसन्धिकस्सा"ति आह । इतरस्मिं पन तेनेव धम्मविभागेन आदिमज्झपरियोसाना लब्भन्तीति “अनेकानुसन्धिकस्सा"तिआदि वुत्तं। निदानन्ति आनन्दत्थेरेन ठपितं कालदेसदेसकपरिसादिअपदिसनलक्खणं निदानगन्थं । इदमवोचाति निगमनं उपलक्खणमेव "इति यं तं वुत्तं, इदमेतं पटिच्च वुत्त"न्ति निगमनस्सपि गहेतब्बतो। सङ्गीतिकारकेहि ठपितानिपि हि निदाननिगमनानि सत्थु देसनाय अनुविधानतो तदन्तोगधानेवाति वेदितब्बं । अन्ते अनुसन्धीति सब्बपच्छिमो अनुसन्धि ।।
“सीलसमाधिविपस्सना"तिआदिना सासनस्स इध पटिपत्तिधम्मतं विभावेति । विनयट्ठकथायं पन “सासनधम्मो''ति वुत्तत्ता -
"सब्बपापस्स अकरणं, कुसलस्स उपसम्पदा । सचित्तपरियोदपनं, एतं बुद्धान सासन"न्ति ।। (दी० नि० २.९०; ध० प० १८३; नेत्ति० ३०, ५०, ११६, १२४)
60
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org