________________
(२.२.१९०-१९०)
पणीततरसामञफलवण्णना
एवं वुत्तस्स सत्थुसासनस्स पकासको परियत्तिधम्मो एव सीलादिअत्थवसेन कल्याणत्तयविभावने वुत्तो। इध पन पटिपत्तियेव । तेन वक्खति “इध देसनाय आदिमज्झपरियोसानं अधिप्पेत"न्ति । सीलसमाधिविपस्सना आदि नाम सासनसम्पत्तिभूतानं उत्तरिमनुस्सधम्मानं मूलभावतो । कुसलानं धम्मानन्ति अनवज्जधम्मानं । दिट्ठीति विपस्सना, अविनाभावतो पनेत्थ समाधिग्गहणं । महावग्गसंयुत्ते बाहियसुत्तपदमिदं (सं० नि० ३.५.३८१)। कामं सुत्ते अरियमग्गस्स अन्तद्वयविगमेन तेसं मज्झिमपटिपदाभावो वुत्तो, मज्झिमभावसामञतो पन सम्मापटिपत्तिया आरम्भनिष्फत्तीनं मज्झिमभावस्सापि साधकभावे युत्तन्ति आह “अत्थि भिक्खवे, मज्झिमा पटिपदा तथागतेन अभिसम्बुद्धाति एवं वुत्तो अरियमग्गो मज्झं नामा"ति, सीलसमाधिविपस्सनासङ्घातानं आरम्भानं, फलनिब्बानसङ्खातानञ्च निप्फत्तीनं वेमज्झभावतो अरियमग्गो मज्झं नामाति अधिप्पायो । सउपादिसेसनिब्बानधातुवसेन फलं परियोसानं नाम, अनुपादिसेसनिब्बानधातुवसेन पन निब्बानं। सासनपरियोसाना हि निब्बानधातु। मग्गस्स निप्फत्ति फलवसेन, निब्बानसच्छिकिरियाय च होति ततो परं कत्तब्बाभावतोति वा एवं वुत्तं । इदानि तेसं द्विन्नम्पि सासनस्स परियोसानतं आगमेन साधेतुं "एतदत्थं इद"न्तिआदिमाह । एतदेव फलं अत्थो यस्साति एतदत्थं। ब्राह्मणाति पिङ्गलकोच्छब्राह्मणं भगवा आलपति । इदहि मज्झिमागमे मूलपण्णासके चूळसारोपमसुत्त (म० नि० १.३१२ आदयो) पदं । एतदेव फलं सारं यस्साति एतंसारं निग्गहितागमेन । तथा एतंपरियोसानं। निब्बानोगधन्ति निब्बानन्तोगधं । आवुसो विसाखाति धम्मदिन्नाय थेरिया विसाखगहपतिमालपनं । इदहि चूळवेदल्लसुत्ते (म० नि० १.४६० आदयो) “सात्थं सब्यञ्जन"न्तिआदिसद्दन्तरसन्निधानतं "इध देसनाय आदिमज्झपरियोसानं अधिप्पेत"न्ति वुत्तं ।
एवं सद्दपबन्धवसेन देसनाय कल्याणत्तयविभागं दस्सेत्वा तदत्थवसेनपि दस्सेन्तो "भगवा ही"तिआदिमाह । अत्थतोपि हि तस्साधिप्पेतभावं हि-सद्देन समत्थेति । तथा समत्थनमुखेन च अत्थवसेन कल्याणत्तयविभागं दस्सेतीति । अस्थतो पनेतं दस्सेन्तो यो तस्मिं तस्मिं अत्थे कतविधि सद्दपबन्धो गाथासुत्तवसेन ववत्थितो परियत्तिधम्मोयेव इध देसनाति वुत्तो, तस्स चत्थो विसेसतो सीलादि एवाति आह “आदिम्हि सील"न्तिआदि । विसेसकथनव्हेतं । सामञतो पन सीलग्गहणेन ससम्भारसीलं गहितं, तथा मग्गग्गहणेन ससम्भारमग्गोति अत्थत्तयवसेन अनवसेसतो परियत्तिअत्थं परियादाय तिट्ठति । इतरथा हि कल्याणत्तयविभागो असब्बसाधारणो सिया। एत्थ च सीलमूलकत्ता सासनस्स सीलेन आदिकल्याणता वुत्ता, सासनसम्पत्तिया वेमज्झभावतो मग्गेन मज्झेकल्याणता |
61
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org