________________
( २.२.१७१ - १७१)
अजितकेसकम्बलवादवण्णना
द्वे, तीणिपि ओक्कमति, एतेन पन वचनेन या पुब्बे " इति सब्बेपेते अत्थतो उभयप्पटिबाहका 'तिआदिना उभयप्पटिबाहकतामुखेन दीपिता अत्थतो सिद्धा सब्बदिट्ठिकता, सा पुब्बभागिया । या पन मिच्छत्तनियामोक्कन्तिभूता, सा यथासकं पच्चयसमुदागमसिद्धितो भिन्नारम्मणानं विय विसेसाधिगमानं एकज्झं अनुप्पत्तिया अञ्ञमञ्ञ अब्बोकिण्णा एवाति दस्सेति । “एकस्मिं ओक्कन्तेपी "तिआदिना तिस्सन्नम्पि दिट्ठीनं समानसामत्थियतं, समानफलतञ्च विभावेति । सग्गावरणादिना हेता समानसामत्थिया चेव समानफला च, तस्मा तिस्सोपि चेता एकस्स उप्पन्नापि अब्बोकिण्णा एव, एकाय विपाके दिन्ने इतरा तस्सा अनुबलप्पदायिकायोति दट्ठब्बं " पत्तो सगमग्गावरणञ्चेवा"तिआदिं वत्वा "अभब्बो "तिआदिना तदेवत्थं आविकरोति । मोक्खमग्गावरणन्ति निब्बानपथभूतस्स अरियमग्गस्स निवारणं । पगेवाति पटिक्खेपत्थे निपातो, मोक्खसङ्घातं पन निब्बानं गन्तुं का नाम कथाति अत्थो । अपिच पगेवाति पा एव, पठमतरमेव मोक्खं गन्तुमभब्बो, मोक्खगमनतोपि दूरतरमेवाति वुत्तं होति । एवमञ्ञत्थापि यथारहं ।
Jain Education International
“ वट्टखाणु नामेस सत्तो 'ति इदं वचनं नेय्यत्थमेव, न नीतत्थं । तथा हि वृत्तं पपञ्चसूदनियं नाम मज्झिमागमट्ठकथायं “ किं पनेस एकस्मिंयेव अत्तभावे नियतो होति, उदाहु अञ्ञस्मिम्पीति ? एकस्मिंयेव नियतो, आसेवनवसेन पन भवन्तरेपि तं तं दिट्ठि रोचेतियेवा”ति (म० नि० अट्ठ० ३.१०३) । अकुसलहि नामेतं अबलं दुब्बलं, न कुसलं विय सबलं महाबलं, तस्मा “एकस्मिंयेव अत्तभावे नियतो 'ति तत्थ वृत्तं । अञ्ञथा सम्मत्तनियामो विय मिच्छत्तनियामोपि अच्चन्तिको सिया, न च अच्चन्तिको । यदेवं वट्टखाणुजोतना कथं युज्जेय्याति आह " आसेवनवसेना "तिआदि, तस्मा यथा सत्तङ्गुत्तरपाळियं “सकिं निमुग्गोपि निमुग्गो एव बालो 'ति [अ० नि० २.७.१५ ( अत्थतो समानं ) ] वुत्तं, एवं वट्टखाणुजोतनापि वृत्ता । यादिसे हि पच्चये पटिच्च अयं तं तं दस्सनं ओक्कन्तो, पुन कदाचि तप्पटिपक्खे पच्चये पटिच्च ततो सीसुक्खिपनमस्स न होतीति न वत्तब्बं । तस्मा तत्थ, (म० नि० अट्ठ० ३.१०२ ) इध च अट्ठकथायं “ एवरूपस्स हि येभुय्येन भवतो वुट्ठानं नाम नत्थी" ति येभुय्यग्गहणं कतं, इति आसेवनवसेन भवन्तरेपि तंतंदिट्ठिया रोचनतो येभुय्येनस्स भवतो बुट्ठानं नत्थीति कत्वा वट्टखाणुको नामेस जातो, न पन मिच्छत्तनियामस्स अच्चन्तिकतायाति नीहरित्वा ञतब्बत्थताय नेय्यत्थमिदं न नीतत्थन्ति वेदितब्बं । यं सन्धाय अभिधम्मेपि " अरहा, ये च पुथुज्जना मग्गं न पटिलभिस्सन्ति, ते रूपक्खन्धञ्च न परिजानन्ति, वेदनाक्खन्धञ्च न
४३
43
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org