________________
३६
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-२
(२.२.१६८-१६८)
छळभिजातियो परतो वित्थारीयिस्सन्ति । “सुखञ्च दुक्खञ्च पटिसंवेदेन्तीति वदन्तो मक्खलि अदुक्खमसुखभूमिं सब्बेन सबं न जानातीति वुत्तं "अञा अदुक्खमसुखभूमि नत्थीति दस्सेती"ति । अयं “सुखञ्च दुक्खञ्च पटिसंवेदेन्ती''ति वचनं करणभावेन गहेत्वा वुत्ता आचरियस्स मति । पोत्थकेसु पन “अञा सुखदुक्खभूमि नत्थीति दस्सेती"ति अयमेव पाठो दिट्ठो, न “अदुक्खमसुखभूमी''ति । एवं सति “छस्वेवाभिजातीसूति वचनं अधिकरणभावेन गहेत्वा छसु एव अभिजातीसु सुखदुक्खपटिसंवेदनं, न तेहि अञ्जत्थ, तायेव सुखदुक्खभूमि, न तदञाति दस्सेतीति वुत्तन्ति वेदितब्बं । अयमेव च युत्ततरो पटिखेपितब्बस्स अत्थस्स भूमिवसेन वुत्तत्ता। यदि हि "सुखञ्च दुक्खञ्च पटिसंवेदेन्ती''ति वचनेन पटिक्खेपितब्बस्स दस्सनं सिया, अथ “अञा अदुक्खमसुखा नत्थी''ति दस्सेय्य, न “अदुक्खमसुखभूमी"ति दस्सनहेतुवचनस्स भूमिअत्थाभावतो । दस्सेति चेतं तासं भूमिया अभावमेव, तेन विज्ञायति अयं पाठो, अयञ्चत्थो युत्ततरोति ।
पमुखयोनीनन्ति मनुस्सेसु खत्तियब्राह्मणादिवसेन, तिरच्छानादीसु सीहब्यग्घादिवसेन पधानयोनीनं, पधानता चेत्थ उत्तमता। तेनाह "उत्तमयोनीन"न्ति । सहि सतानीति छ सहस्सानि । “पञ्च च कम्मुनो सतानी"ति पदस्स अत्थदस्सनं “पञ्च कम्मसतानि चा"ति । “एसेव नयो"ति इमिना “केवलं तक्कमत्तकेन निरत्थकं दिदि दीपेती"ति इममेवत्थमतिदिसति । एत्थ च "तक्कमत्तकेना'ति वदन्तो यस्मा तक्किका अवस्सयभूततथत्थग्गहणअङ्घसनयमन्तरेन निरङ्कुसताय परिकप्पनस्स यं किञ्चि अत्तना परिकप्पितं सारतो मञमाना तथैव अभिनिविस्स तत्थ च दिट्ठिगाहं गण्हन्ति, तस्मा न तेसं दिट्ठिवत्थुस्मिं विहि विचारणा कातब्बाति इममधिप्पायं विभावेति । केचीति उत्तरविहारवासिनो। पञ्चिन्द्रियवसेनाति चक्खादिपञ्चिन्द्रियवसेन। ते हि "चक्खुसोतघानजिव्हाकायसङ्घातानि इमानि पञ्चिन्द्रियानि 'पञ्च कम्मानी'ति तित्थिय पञपेन्ती''ति वदन्ति “कायवचीमनोकम्मानि च 'तीणि कम्मानी'ति'। कम्मन्ति लद्धीति तदुभयं ओळारिकत्ता परिपुण्णकम्मन्ति लद्धि । मनोकम्मं अनोळारिकत्ता उपड्ढकम्मन्ति लद्धीति योजना। "द्वासट्ठि पटिपदा''ति वत्तब्बे सभावनिरुत्तिं अजानन्त "द्वट्ठिपटिपदा'"ति वदतीति आह "द्वासट्टि पटिपदा"ति । सद्दरचका पन "द्वासट्ठिया सलोपो, अत्तमा''ति वदन्ति, तदयुत्तमेव सभावनिरुत्तिया योगतो असिद्धत्ता। यदि हि सा योगेन सिद्धा अस्स, एवं सभावनिरुत्तियेव सिया, तथा च सति आचरियानं मतेन विरुज्झतीति वदन्ति । “चुल्लासीति सहस्सानी''तिआदिका पन अञत्र दिठ्ठपयोगा सभावनिरुत्तियेव । दिस्सति हि विसुद्धिमग्गादीसु
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org