________________
३३२
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-२
(२.९.४१३-४१३)
सम्मासङ्कप्पो, इमे धम्मा पञ्जाक्खन्धे सङ्गहिता"ति (म० नि० १.४६२) कामञ्चेत्थ वुत्तनयेन तिस्सोपि सिक्खा आगता, तथापि अधिचित्तसिक्खाय एव अभिसआनिरोधो दस्सितो | इतरा पन तरसा सम्भारभावेन आनीताति अयमत्थो पाळिवसेन वेदितब्बो ।
पञ्चकामगुणिकरागोति पञ्च कामकोट्ठासे आरब्भ उप्पज्जनकरागो । असमुप्पनकामचारोति वत्तमानुप्पन्नतावसेन नसमुप्पन्नो यो कोचि कामचारो, या काचि लोभुप्पत्ति । अधुना पन “असमुप्पन्नकामरागो"ति पाठो, सो अयुत्तोव अत्थतो विरुद्धत्ता । कामरागो चेत्थ विसयवसेन नियमितत्ता कामगुणारम्मणोव लोभो दट्टब्बो, कामचारो पन झाननिकन्तिभवरागादिप्पभेदो सब्बोपि लोभचारो। कामनढेन, कामेसु पवत्तनटेन च कामचारो। सब्बेपि हि तेभूमकधम्मा कामनीयढेन कामा। यस्मा उभयेसम्पि सहचरणञायेन कामसञआभावो होति, तस्मा "कामसञ्जा"ति पदुद्धारं कत्वा तदुभयमेव निद्दिवन्ति वेदितब्बं । “तत्था"तिआदि असमुप्पन्नकामचारतो पञ्चकामगुणिकरागस्स विसेसदस्सनं, असमुप्पन्नकामचारस्सेव वा इधाधिप्पेतभावदस्सनं । कामं पञ्चकामगुणिकरागोपि असमुप्पन्नो एव अनागामिमग्गेन समुग्घाटीयति, तस्मिं पन समुग्घाटितेपि न सब्बो रागो समुग्घाटं गच्छति तस्स अग्गमग्गेन समुग्घाटितत्ता। तस्मा पञ्चकामगुणिकरागग्गहणेन इतरस्स सब्बस्स गहणं न होतीति उभयत्थसाधारणेन परियायेन उभयमेव सङ्गहेत्वा पाळियं कामसाग्गहणं कतं, अतो तदुभयं सरूपतो, विसेसतो च दस्सेत्वा सब्बसङ्गाहिकभावतो "असमुप्पनकामचारो पन इमस्मिं ठाने वट्टती"ति वुत्तं । तस्माति असमुप्पन्नकामचारस्सेव इध वट्टनतो अयमत्थो वेदितब्बोति योजना । तस्साति पठमज्झानसमङ्गिनो पुग्गलस्स । सदिसत्ताति कामसञ्जादिभावेन समानत्ता, एतेन पाळियं “पुरिमा'"ति इदं सदिसकप्पनावसेन वुत्तन्ति दस्सेति । अनागता हि इध “निरुज्झती"ति वुत्ता अनुप्पादस्स अधिप्पेतत्ता । तस्मा अनागतमेव दस्सेतुं "अनुष्पत्राव नुप्पज्जतीति वुत्तं ।
विवेकजपीतिसुखसङ्घाताति विवेकजपीतिसुखेहि सह अक्खाता, न विवेकजपीतिसुखानीति अक्खाता। तंसम्पयुत्ता हि सञ्जायेव इधाधिप्पेता, न विवेकजपीतिसुखानि । अथ वा विवेकजपीतिसुखकोट्टासिकाति अत्थो। सङ्घातसद्दो हेत्थ कोट्ठासत्थो “अदिन्नं थेय्यसङ्खातं आदियेय्या'तिआदीसु (पारा० ८९, ९१) विय । कामच्छन्दादिओळारिकङ्गप्पहानवसेन नानत्थसञ्जापटिघसञ्जाहि निपुणताय सुखुमा। भूतताय सच्चा। तदेवत्थं दस्सेति "भूता''ति इमिना। सुखुमभावेन, परमत्थभावेन च अविपरीतसभावाति अत्थो। एवं ब्यासवसेन यथापाठमत्थं दस्सेत्वा समासवसेनपि
332
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org