________________
(२.२.२५०-२५०)
अजातसत्तुउपासकत्तपटिवेदनाकथावण्णना
१४५
दुब्बिधेय्यत्थताय गम्भीरत्थतो। सिनिद्धमुदुमधुरसद्दपयोगताय कण्णसुखतो। विपुलविसुद्धपेमनीयस्थताय हदयङ्गमतो। मानातिमानविधमनेन अनत्तुक्कंसनतो। थम्भसारम्भनिम्मद्दनेन अपरवम्भनतो। हिताधिप्पायप्पवत्तिया परेसं रागपरिळाहादिवूपसमनेन करुणासीतलतो। किलेसन्धकारविधमनेन पञ्जावदाततो। अवदातं, ओदातन्ति च अत्थतो एकं । करवीकरुतमञ्जुताय आपाथरमणीयतो। पुब्बापराविरुद्धसुविसुद्धताय विमद्दक्खमतो। आपाथरमणीयताय एव सुय्यमानसुखतो। विमद्दक्खमताय, हितज्झासयप्पवत्तिताय च वीमंसियमानहिततोति एवमेत्थ अत्थो वेदितब्बो। आदिसद्देन पन संसारचक्कनिवत्तनतो, सद्धम्मचक्कप्पवत्तनतो, मिच्छावादविद्धंसनतो, सम्पावादपतिट्ठापनतो, अकुसलमूलसमुद्धरणतो, कुसलमूलसंरोपनतो, अपायद्वारविधानतो, सग्गमग्गद्वारविवरणतो, परियुट्ठानवूपसमनतो, अनुसयसमुग्घाटनतोति एवमादीनं सङ्गहो दट्ठब्बो।
न केवलं पदद्वयेनेव, ततो परम्प चतूहि उपमाहीति पि-सद्दो सम्पिण्डनत्थो । "चक्खुमन्तो रूपानि दक्खन्ती"ति इदं “तेलपज्जोतं धारेय्या''ति चतुत्थउपमाय आकारमत्तदस्सनं, न पन उपमन्तरदस्सनन्ति आह "चतूहि उपमाही"ति । अधोमुखट्टपितन्ति केनचि अधोमुखं ठपितं । हेट्ठामुखजातन्ति सभावेनेव हेट्ठामुखं जातं । उग्घाटेय्याति विवटं करेय्य । “हत्थे गहेत्वा"ति समाचिक्खणदस्सनत्थं वुत्तं, “पुरत्थाभिमुखो, उत्तराभिमुखो वा गच्छा''तिआदिना वचनमत्तं अवत्वा “एस मग्गो, एवं गच्छा''ति हत्थे गहेत्वा निस्सन्देहं दस्सेय्याति वुत्तं होति । काळपक्खे चातुद्दसी काळपक्खचातुद्दसी। निरन्तररुक्खगहनेन एकग्घनो वनसण्डो घनवनसण्डो। मेघस्स पटलं मेघपटलं, मेघच्छन्नताति वुत्तं होति । निक्कुज्जितं उक्कुज्जेय्याति कस्सचिपि आधेय्यस्स अनाधारभूतं किञ्चि भाजनं आधारभावापादनवसेन उक्कुज्जेय्य उपरि मुखं ठपेय्य । हेट्ठामुखजातताय विमुखं, अधोमुखठ्ठपितताय असद्धम्मे पतितन्ति एवं पदद्वयं निक्कुज्जितपदस्स यथादस्सितेन अत्थद्वयेन यथारहं योजेतब्ब, न यथासङ्ख्यं । अत्तनो सभावेनेव हि एस राजा सद्धम्मविमुखो, पापमित्तेन पन देवदत्तेन पितुघातादीसु उय्योजितत्ता असद्धम्मे पतितोति । वुट्ठापेन्तेन भगवताति सम्बन्धो ।
"कस्सपस्स भगवतो"तिआदिना तदा रञा अवुत्तस्सापि अत्थापत्तिमत्तदस्सनं । कामञ्च कामच्छन्दादयोपि पटिच्छादका नीवरणभावतो, मिच्छादिट्ठि पन सविसेसं पटिच्छादिका सत्ते मिच्छाभिनिवेसवसेनाति आह "मिच्छादिट्ठिगहनपटिच्छन्न"न्ति । तेनाह भगवा “मिच्छादिठ्ठिपरमाहं भिक्खवे वज्जं वदामी'ति, [अ० नि० १.१.३१० (अत्थतो
145
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org