________________
१३६
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-२
(२.२.२४८-२४८)
लब्भतीति कत्वा एवं वुत्तन्ति वेदितब्बं । दुक्खसच्चपरियायभूतआसवसम्बन्धानि हि आसवसमुदयादीनीति, सच्चानि दस्सेन्तोतिपि योजेतब्बं । “आसवानं खयत्राणाया''ति आरद्धत्ता चेत्थ आसवानमेव गहणं, न सेसकिलेसानं तथा अनारद्धत्ताति दट्ठब्बं । तथा हि "कामासवापि चित्तं विमुच्चती"तिआदिना (दी० नि० १.२४८; म० नि० १.४३३; ३.१९) आसवविमुत्तसीसेनेव सब्बकिलेसविमुत्ति वुत्ता। "इदं दुक्खन्ति यथाभूतं पजानाती''तिआदिना मिस्सकमग्गोव इध कथितो लोकियविपस्सनाय लोकुत्तरमग्गस्स मिस्सकत्ताति वुत्तं "सह विपस्सनाय कोटिप्पत्तं मग्गं कथेसी"ति | "जानतो पस्सतो''ति इमिना तयोपि परिञासच्छिकिरियाभावनाभिसमया वुत्ता चतुसच्चपजाननाय एव चतुकिच्चसिद्धितो, पहानाभिसमयो पन पारिसेसतो “विमुच्चती"ति इमिना वुत्तोति आह "मग्गक्खणं दस्सेती"ति | चत्तारि हि किच्चानि चतुसच्चपजाननाय एव सिद्धानि । यथाह "तं खो पनिदं दुक्खं अरियसच्चं परिञातन्ति मे भिक्खवे पुब्बे अननुस्सुतेसु धम्मेसु चक्टुं उदपादी''तिआदि (सं० नि० ३.५.१०८१; महाव० १५; पटि० म० २.२९) । अयं अट्ठकथामुत्तको नयो - जानतो पस्सतोति च हेतुनिद्देसो, “जाननहेतु पस्सनहेतु कामासवापि चित्तं विमुच्चती''तिआदिना योजना | कामञ्चेत्थ जाननपस्सनकिरियानं, विमुच्चनकिरियाय च समानकालता, तथापि धम्मानं समानकालिकानम्पि पच्चयपच्चयुप्पन्नता सहजातादिकोटिया लब्भतीति, हेतुगब्भविसेसनतादस्सनमेतन्तिपि वदन्ति ।
भवासवग्गहणेन चेत्थ भवरागस्स विय भवदिट्ठियापि समवरोधोति दिट्ठासवस्सापि सङ्गहो दट्टब्बो, अधुना पन “दिठ्ठासवापि चित्तं विमुच्चती"ति कत्थचि पाठो दिस्सति, सो न पोराणो, पच्छा पमादलिखितोति वेदितब्बो । भयभेरवसुत्तसंवण्णनादीसु (म० नि० अट्ठ० १.५४) अनेकासुपि तथैव संवण्णितत्ता। एत्थ च किञ्चापि पाळियं सच्चपटिवेधी अनियमितपुग्गलस्स अनियमितकालवसेन वुत्तो, तथापि अभिसमयकाले तस्स पच्चुप्पन्नतं उपादाय “एवं जानतो एवं पस्सतो''ति वत्तमानकालनिद्देसो कतो, सो च कामं कस्सचि मग्गक्खणतो परं यावज्जतना अतीतकालिको एव, सब्बपठमं पनस्स अतीतकालिकत्तं फलक्खणेन वेदितब्बन्ति आह "विमुत्तस्मिन्ति इमिना फलक्खण"न्ति । पच्चवेक्खणाणन्ति फलपच्चवेक्खणाणं तथा चेव वुत्तत्ता। तग्गहणेन पन तदविनाभावतो सेसानि निरवसेसानि गहेतब्बानि, एकदेसानि वा अपरिपुण्णायपि पच्चवेक्खणाय सम्भवतो । "खीणा जाती"तिआदीहि पदेहि "नापरं इत्थत्ताया"ति पदपरियोसानेहि । तस्साति पच्चवेक्खणञाणस्स | भूमिन्ति पवत्तिट्ठानं । ननु च “विमुत्तस्मिं विमुत्तन्ति वुत्तं फलमेव तस्स आरम्मणसङ्खाता भूमि, अथ कथं “खीणा जाती"तिआदीहि तस्स भूमिदस्सनन्ति
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org