________________
(२.२.२४८-२४८)
आसवक्खयजाणकथावण्णना
१३५
तन्निनन्ति तस्मिं आसवानं खयाणे निन्नं । सेसं तस्सेव वेवचनं । पाळियं इदं दुक्खन्ति दुक्खस्स अरियसच्चस्स परिच्छिन्दित्वा, अनवसेसेत्वा च तदा तस्स भिक्खुनो पच्चक्खतो गहितभावदस्सनन्ति दस्सेतुं "एत्तक"न्तिआदि वुत्तं । तत्थ हि एत्तकं दुक्खन्ति तस्स परिच्छिज्ज गहितभावदस्सनं । न इतो भिय्योति अनवसेसेत्वा गहितभावदस्सनं । तेनाह "सब्बम्पि दुक्खसच्च"न्तिआदि । सरसलक्खणपटिवेधवसेन पजाननमेव यथाभूतं पजाननं नामाति दस्सेति "सरसलक्खणपटिवेधेना"ति इमिना। रसोति सभावो रसितब्बो जानितब्बोति कत्वा, अत्तनो रसो सरसो, सो एव लक्खणं, तस्स असम्मोहतो पटिविज्झनेनाति अत्थो । असम्मोहतो पटिविज्झनञ्च नाम यथा तस्मिं आणे पवत्ते पच्छा दुक्खसच्चस्स सरूपादिपरिच्छेदे सम्मोहो न होति, तथा तस्स पवत्तियेव । तेन वुत्तं "यथाभूतं पजानाती'ति। "निब्बत्तिक"न्ति इमिना “दुक्खं समुदेति एतस्माति दुक्खसमुदयो"ति निब्बचनं दस्सेति । तदुभयन्ति दुक्खं, दुक्खसमुदयो च । यं ठानं पत्वाति यं निब्बानं मग्गस्स आरम्मणपच्चयढेन कारणभूतं आगम्म । ठानन्ति हि कारणं वुच्चति तिट्ठति एत्थ फलं तदायत्ततायाति कत्वा। तदुभयं पत्वाति च तदुभयवतो पुग्गलस्स तदुभयस्स पत्ति विय वुत्ता। पुग्गलस्सेव हि आरम्मणकरणवसेन निब्बानप्पत्ति, न तदुभयस्स। अपिच पत्वाति पापुणनहेतु, पुग्गलस्स आरम्मणकरणवसेन समापज्जनतोति अत्थो । असमानकत्तुके विय हि समानकत्तुकेपि त्वापच्चयस्स हेत्वत्थे पवत्ति सद्दसत्थेसु पाकटा । अप्पवत्तीति अप्पवत्तिनिमित्तं “न पवत्तति तदुभयमेतेना''ति कत्वा, अप्पवत्तिहानं वा “न पवत्तति तदुभयमेत्था"ति कत्वा, अनेन च “दुक्खं निरुज्झति एत्थ, एतेनाति वा दुक्खनिरोधो"ति निब्बचनं दस्सेति, दुक्खसमुदयस्स पन गहणं तंनिब्बत्तकस्स निरुज्झनतो तस्सापि निरुज्झनदस्सनत्थन्ति दट्टब् । निब्बानपदेयेव त-सद्दो निवत्ततीति अयं सद्दो पुन वुत्तो । सब्बनामिकहि पदं वुत्तस्स वा लिङ्गस्स गाहकं, वुच्चमानस्स वा । तस्साति दुक्खनिरोधस्स । सम्पापकन्ति सच्छिकरणवसेन सम्मदेव पापकं, एतेन च "दुक्खनिरोधं गमयति, गच्छति वा एतायाति दुक्खनिरोधगामिनी, सायेव पटिपदा दुक्खनिरोधगामिनिपटिपदा"ति निब्बचनं दस्सेति ।
किलेसवसेनाति आसवसङ्घातकिलेसवसेन । तदेव आसवपरियायेन दस्सेन्तो पुन आह, तस्मा न एत्थ पुनरुत्तिदोसोति अधिप्पायो । परियायदेसनाभावो नाम हि आवेणिको बुद्धधम्मोति हेट्ठा वुत्तोवायमत्थो । ननु च आसवानं दुक्खसच्चपरियायोव अस्थि, न सेससच्चपरियायो, अथ कस्मा सरूपतो दस्सितसच्चानियेव किलेसवसेन परियायतो पुन दस्सेन्तो एवमाहाति वुत्तन्ति ? सच्चं, तंसम्बन्धत्ता पन सेससच्चानं तंसमुदयादिपरियायोपि
135
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org