________________
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-२
(२.२.२२५-२२५)
पामोजं, पच्छिमा पच्छिमा पीतीतिपि वदन्ति, अयमेत्थ तदनुच्छविको अत्थो । तुहस्साति पामोज्जसङ्घाताय तरुणपीतिया वसेन तुट्ठस्स । त-सद्दो हि अतीतत्थो, इतरथा हेतुफलसम्बन्धाभावापत्तितो, हेतुफलसम्बन्धभावस्स च वुत्तत्ता । “सकलसरीरं खोभयमाना"ति इमिना पीति नाम एत्थ बलवपीतीति दस्सेति । सा हि अत्तनो सविप्फारिकताय, अत्तसमुट्ठानपणीतरूपुप्पत्तिया च सकलसरीरं सङ्खोभयमाना जायति । सकलसरीरे पीतिवेगस्स पीतिविप्फारस्स उप्पादनञ्चेत्थ सङ्खोभनं ।
पीतिसहितं पीति उत्तरपदलोपेन । किं पन तं? मनो, पीति मनो एतस्साति समासो। पीतिया सम्पयुत्तं मनो यस्सातिपि वट्टति, तस्स । अत्थमत्तं पन दस्सेतुं “पीतिसम्पयुत्तचित्तस्स पुग्गलस्सा"ति वुत्तं । कायोति इध सब्बोपि अरूपकलापो अधिप्पेतो, न पन कायलहुतादीसु विय वेदनादिक्खन्धत्तयमेव, न च कायायतनादीसु विय रूपकायम्पीति दस्सेति “मामकायो"ति इमिना | पस्सद्धिद्वयवसेनेव हेत्थ पस्सम्भनमधिप्पेतं, पस्सम्भनं पन विगतकिलेसदरथताति आह “विगतदरथो होती"ति, पहीनउद्धच्चादिकिलेसदरथोति अत्थो । वुत्तप्पकाराय पुब्बभागभावनाय वसेन चेतसिकसुखं पटिसंवेदेन्तोयेव तंसमुट्ठानपणीतरूपफुटसरीरताय कायिकम्पि सुखं .. पटिसंवेदेतीति वुत्तं "कायिकम्पि चेतसिकम्पि सुखं वेदयती"ति । इमिना नेक्खम्मसुखेनाति “सुखं वेदेती"ति एवं . वुत्तेन संकिलेसनीवरणपक्खतो निक्खन्तत्ता, पठमज्झानपक्खिकत्ता च यथारहं नेक्खम्मसङ्घातेन उपचारसुखेन अप्पनासुखेन च। समाधानम्पेत्थ तदुभयेनेवाति वुत्तं "उपचारवसेनापि अप्पनावसेनापी"ति ।
एत्थ पनायमधिप्पायो - कामच्छन्दप्पहानतो पट्ठाय याव पस्सद्धकायस्स सुखपटिसंवेदना, ताव यथा पुब्बे, तथा इधापि पुब्बभागभावनायेव वुत्ता, न अप्पना । तथा हि कामच्छन्दप्पहाने आचरियधम्मपालत्थेरेन वुत्तं "विक्खम्भनवसेनाति एत्थ विक्खम्भनं अनुप्पादनं अप्पवत्तनं, न पटिपक्खानं सुप्पहीनता, पहीनत्ताति च पहीनसदिसतं सन्धाय वुत्तं झानस्स अनधिगतत्ता''ति (दी० नि० टी० १.२६१)। पस्सद्धकायस्स सुखपटिसंवेदनाय च वृत्तप्पकाराय पुब्बभागभावनाय वसेन चेतसिकसुखं पटिसंवेदेन्तोयेव तंसमुट्ठानपणीतरूपफुटसरीरताय कायिकम्पि सुखं पटिसंवेदेतीति । अपिच का नाम कथा अछेहि वत्तब्बा अट्ठकथायमेव “छ धम्मे भावेत्वा''ति तत्थ तत्थ पुब्बभागभावनाय वुत्तत्ता | सुखिनो चित्तसमाधाने पन सुखस्स उपचारभावनाय विय अप्पनायपि कारणत्ता, "सो विविच्चेव कामेही''तिआदिना च वक्खमानाय अप्पनाय हेतुफलवसेन सम्बज्झनतो
116
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org