________________
(२.२.२१७-२१७)
नीवरणप्पहानकथावण्णना
१०९
च अनुप्पादवाचकत्ता अयुत्तमेवेतं । अपिच आचरियेहिपि “लुच्चनपलुच्चनढेना''ति पाठमेव उल्लिङ्गेत्वा तथा अत्थो वुत्तो सिया, पच्छा पन परम्पराभतवसेन पमादलेखत्ता तत्थ तत्थ न दिट्ठोति दट्ठब्द, न लुच्चति न पलुच्चतीति यो गहितोपि तथा न होति, स्वेव लोको, अनिच्चानुपस्सनाय वा लुच्चति भिज्जति विनस्सतीति गहेतब्बोव लोकोति तंगहणरहितानं लोकुत्तरानं नत्थि लोकता, दुक्खसच्चं वा लोकोति वुत्तं “पञ्चुपादानक्खन्धा लोको"ति । एवं तत्थ तत्थ वचनतोपि यथावुत्तो केसञ्चि अत्थो न युत्तोति ।
तस्माति पञ्चुपादानक्खन्धानमेव लोकभावतो। विक्खम्भनवसेनाति एत्थ विक्खम्भनं तदङ्गप्पहानवसेनेव अनुप्पादनं अप्पवत्तनं, न पन विक्खम्भनप्पहानवसेन पटिपक्खानं सुट्ठपहीनं । “पहीनत्ता''ति हि तथापहीनसदिसतं एव सन्धाय वुत्तं । कस्माति चे ? झानस्स अनधिगतत्ता । एवं पन पुब्बभागभावनाय तथा पहानतोयेवेतं चित्तं विगताभिज्झं नाम, न तु चक्खुविञआणमिव सभावतो अभिज्झाविरहितत्ताति दस्सेतुं "न चक्खुविज्ञाणसदिसेना"ति वुत्तं । यथा तन्ति एत्थ तन्ति निपातमत्तं, तं चित्तं वा । अधुना मुञ्चनस्स, अनागते च पुन अनादानस्स करणं परिसोधनं नामाति वुत्तं होति । यथा च इमस्स चित्तस्स पुब्बभागभावनाय परिसोधितत्ता विगताभिज्झता, एवं अब्यापन्नता, विगतथिनमिद्धता, अनुद्धतता, निबिचिकिच्छता च वेदितब्बाति निदस्सेन्तो “ब्यापादपदोसं पहायातिआदीसुपि एसेव नयो"ति आह । पूतिकुम्मासादयोति आभिदोसिकयवकुम्मासादयो । पुरिमपकतिन्ति परिसुद्धपण्डरसभावं, इमिना विकारमापज्जतीति अत्थं दस्सेति । विकारापत्तियाति पुरिमपकतिविजहनसङ्खातेन विकारमापज्जनेन । “उभय"न्तिआदिना तुल्यत्थसमासभावमाह । “या तस्मिं समये चित्तस्स अकल्लता''तिआदिना (ध० स० ११६२; विभं० ५४६) थिनस्स, “या तस्मिं समये कायस्स अकल्लता''तिआदिना च मिद्धस्स अभिधम्मे निद्दिद्वत्ता "थिनं चित्तगेलझं, मिद्धं चेतसिकगेलञ्ज"न्ति वुत्तं । सतिपि हि थिनमिद्धस्स अञ्जमलं अविप्पयोगे चित्तकायलहुतादीनं विय चित्तचेतसिकानं यथाक्कम तंतंविसेसस्स या तेसं अकल्लतादीनं विसेसपच्चयता, अयमेतेसं सभावोति दट्ठब्बं । ट्ठिालोको नाम पस्सितो रत्तिं चन्दालोकदीपालोकउक्कालोकादि, दिवा च सूरियालोकादि । रत्तिम्पि दिवापि तस्स सञ्जाननसमत्था सञा आलोकसञ्जा, तस्सा च विगतनीवरणाय परिसुद्धाय अत्थिता इध अधिप्पेता । अतिसयत्थविसिट्ठस्स हि अत्थिअत्थस्स अवबोधको अयमीकारोति दस्सेन्तो "रत्तिम्पी"तिआदिमाह, विगतथिनमिद्धभावस्स कारणत्ता चेतं वुत्तं । सुत्तेसु पाकटोवायमत्थो ।
109
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org