________________
८०
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-२
वा " को एको... पे०... अभिक्कमन "न्ति चोदनाय “परमत्थतो ही "तिआदिना सोधना वृत्ता ।
Jain Education International
तस्मिं तस्मिं कोट्ठासेति यथावुत्ते छब्बिधेपि कोट्ठासे गमनादिकस्स अपच्चामट्ठत्ता । “सद्धिं रूपेन उप्पज्जते, निरुज्झतीति च सिलोकपदेन सह सम्बन्धो । तत्थ पठमपदसम्बन्धे रूपेनाति येन केनचि सहुप्पज्जनकेन रूपेन । दुतियपदसम्बन्धे पन " रूपेना" ति इदं यं ततो निरुज्झमानचित्ततो उपरि सत्तरसमचित्तस्स उप्पादक्खणे उप्पन्नं, तदेव तस्स निरुज्झमानचित्तस्स निरोधेन सद्धिं निरुज्झनकं सत्तरसचित्तक्खणायुकं रूपं सन्धाय वुत्तं, अञ्ञथा रूपारूपधम्मा समानायुका सियुं । यदि च सियुं, अथ “रूपं गरुपरिणामं दन्धनिरोध' "न्तिआदि (विभं० अट्ठ० पकिण्णककथा) अट्ठकथावचनेहि, "नाहं भिक्खवे अञ्ञं एकधम्मम्पि समनुपस्सामि, यं एवं लहुपरिवत्तं यथयिदं चित्त "न्ति (अ० नि० १.१.३८) एवमादिपाळिवचनेहि च विरोधो सिया । चित्तचेतसिका हि सारम्मणसभावा यथाबलं अत्तनो आरम्मणपच्चयभूतमत्थं विभावेन्तो एव उप्पज्जन्ति, तस्मा तेसं तंसभावनिष्फत्तिअनन्तरं निरोधो, रूपधम्मा पन अनारम्मणा पकासेतब्बा, एवं तेसं पकासेतब्बभावनिप्फत्ति सोळसहि चित्तेहि होति, तस्मा एकचित्तक्खणातीतेन सह सत्तरसचित्तक्खणायुकता रूपधम्मानमिच्छिताति । लहुपरिवत्तनविञणविसेसस्स सङ्गतिमत्तपच्चयताय तिण्णं खन्धानं, विसयसङ्गतिमत्तताय च विञ्ञणस्स लहुपरिवत्तिता, दन्धमहाभूतपच्चयताय रूपस्स गरुपरिवत्तिता । यथाभूतं नानाधातुञणं खो पन तथागतस्सेव, तेन च पुरेजातपच्चयो रूपधम्मोव वुत्तो, पच्छाजातपच्चयो च तथैवाति रूपारूपधम्मानं समानक्खणता न युज्जतेव, तस्मा वुत्तनयेनेवेत्थ अत्थो वेदितब्बत आचरियेन (दी० नि० टी० १.२१४) वुत्तं, तदेतं चित्तानुपरिवत्तिया विञ्ञत्तिया एकनिरोधभावस्स सुविज्ञेय्यत्ता एवं वृत्तं । ततो सविञ्ञत्तिकेन पुरेतरं सत्तर समचित्तस्स उप्पादक्खणे उप्पन्नेन रूपेन सद्धिं अञ्यं चित्तं निरुज्झतीति अत्थो वेदितब्बो । अञ्ञं चित्तं निरुज्झति, अञ्ञ उप्पज्जते चित्तन्ति योजेतब्बं । अञ्ञो हि सद्दक्कमो, अञ्ञो अत्थक्कमोति । यहि पुरिमुप्पन्नं चित्तं तं निरुज्झन्तं अञ्ञस्स पच्छा उप्पज्जमानस्स अनन्तरादिपच्चयभावेनेव निरुज्झति, तथा लद्धपच्चयमेव अञ्ञम्पि उप्पज्जते चित्तं, अवत्थाविसेसतो चेत्थ अञ्ञथा । यदि एवं तेसमुभिन्नं अन्तरो लब्भेय्याति चोदनं "नो "ति अपनेतुमाह “अवीचि मनुसम्बन्धो "ति, यथा वीचि अन्तरो न लब्भति, तदेवेदन्ति अविसेसं विदू मञ्ञन्ति, एवं अनु अनु सम्बन्धो चित्तसन्तानो, रूपसन्तानो च नदीसोतोव
(२.२.२१४-२१४)
80
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org