________________
पठममहासङ्गीतिकथावण्णना
दिवसस्स मिनितब्बतो, तदा सब्बकलापारिपूरिया पुण्णो एव माति पुण्णमा। सद्दविदू पन "मो सिवो चन्दिमा चेवा"ति वुत्तं सक्कतभासानयं गहेत्वा ओकारन्तम्पि चन्दिमवाचक म-सद्दमिच्छन्ति । विसाखाय युत्तो पुण्णमा यत्थाति विसाखापुण्णमो, सोयेव दिवसो तथा, तस्मिं । पच्चूसति तिमिरं विनासेतीति पच्चूसो, पति पुब्बो उस सद्दो रुजायन्ति हि नेरुत्तिका, सोयेव समयोति रत्तिया पच्छिमयामपरियापन्नो कालविसेसो वुच्चति, तस्मिं । विसाखापुण्णमदिवसे ईदिसे रत्तिया पच्छिमसमयेति वुत्तं होति ।।
उपादीयते कम्मकिलेसेहीति उपादि, विपाकक्खन्धा, कटत्ता च रूपं । सो पन उपादि किलेसाभिसङ्घारमारनिम्मथने अनोस्सट्ठो, इध खन्धमच्चुमारनिम्मथने ओस्सट्ठोन सेसितो, तस्मा नत्थि एतिस्सा उपादिसङ्घातो सेसो, उपादिस्स वा सेसोति कत्वा "अनुपादिसेसा"ति वुच्चति । निब्बानधातूति चेत्थ निब्बुतिमत्तं अधिप्पेतं, निब्बानञ्च तं सभावधारणतो धातु चाति कत्वा। निब्बुतिया हि कारणपरियायेन असङ्घतधातु तथा वुच्चति । इत्थम्भूतलक्खणे चायं करणनिद्देसो। अनुपादिसेसतासङ्खातं इमं पकारं भूतस्स पत्तस्स परिनिब्बुतस्स भगवतो लक्खणे निब्बानधातुसङ्घाते अत्थे ततियाति वुत्तं होति । ननु च "अनुपादिसेसाया''ति निब्बानधातुयाव विसेसनं होति, न परिनिब्बुतस्स भगवतो, अथ कस्मा तं भगवा पत्तोति वुत्तोति ? निब्बानधातुया सहचरणतो । तंसहचरणेन हि भगवापि अनुपादिसेसभावं पत्तोति वुच्चति । अथ वा अनुपादिसेसभावसङ्घातं इमं पकारं पत्ताय निब्बानधातुया लक्खणे सञ्जाननकिरियाय ततियातिपि वत्तुं युज्जति । अनुपादिसेसाय निब्बानधातुयाति च अनुपादिसेसनिब्बानधातु हुत्वाति अत्थो । “ऊनपञ्चबन्धनेन पत्तेना''ति (पारा० ६१२)। एत्थ हि ऊनपञ्चबन्धनपत्तो हुत्वाति अत्थं वदन्ति । अपिच निब्बानधातुया अनुपादिसेसाय अनुपादिसेसा हुत्वा भूतायातिपि युज्जति । वुत्तव्हि उदानट्ठकथाय नन्दसुत्तवण्णनायं “उपड्डुल्लिखितेहि केसेहीति इत्थम्भूतलक्खणे करणवचनं विप्पकतुल्लिखितेहि केसेहि उपलक्खिताति अत्थो"ति (उदा० अट्ठ० २२) एसनयो ईदिसेसु । धातुभाजनदिवसेति जेट्टमासस्स सुक्कपक्खपञ्चमीदिवसं सन्धाय वुत्तं, तञ्च न “सन्निपतितान''न्ति एतस्स विसेसनं, “उस्साहं जनेसी''ति एतस्स पन विसेसनं "धातुभाजनदिवसे भिक्खून उस्साहं जनेसी'ति उस्साहजननस्स कालवसेन भिन्नाधिकरणविसेसनभावतो। धातुभाजनदिवसतो हि पुरिमतरदिवसेसुपि भिक्खू सन्निपतिताति । अथ वा "सन्निपतितान"न्ति इदं कायसामग्गिवसेन सन्निपतनमेव सन्धाय वुत्तं, न समागमनमत्तेन । तस्मा “धातुभाजनदिवसे''ति इदं “सन्निपतितान"न्ति एतस्स विसेसनं सम्भवति, इदञ्च भिक्खून उस्साहं जनेसीति एत्थ “भिक्खून"न्ति एतेनपि
35
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org