________________
पठममहासङ्गीतिकथावण्णना
पठमसद्दपयोगो दीघादिमुपादाय रस्सादिसद्दपयोगो विय । यथापच्चयं तत्थ तत्थ देसितत्ता, पञत्तत्ता च विप्पकिण्णानं धम्मविनयानं सङ्गहेत्वा गायनं कथनं सङ्गीति, एतेन तं तं सिक्खापदानं, तंतंसुत्तानञ्च आदिपरियोसानेसु, अन्तरन्तरा च सम्बन्धवसेन ठपितं सङ्गीतिकारकवचनं सङ्गहितं होति । महाविसयत्ता, पूजितत्ता च महती सङ्गीति महासङ्गीति, पठमा महासङ्गीति पठममहासङ्गीति। किञ्चापीति अनुग्गहत्थो, तेन पाळियम्पि सा सङ्गीतिमारुळहावाति अनुग्गरं करोति, एवम्पि तत्थारुळहमत्तेन इध सोतूनं निदानकोसल्लं न होतीति पन-सद्देन अरुचियत्थं दस्सेति । निददाति देसनं देसकालादिवसेन अविदितं विदितं कत्वा निदस्सेतीति निदानं, तस्मिं कोसल्लं, तदत्थायाति अत्थो।।
इदानि तं वित्थारेत्वा दस्सेतुं "धम्मचक्कपवत्तनही"तिआदि वुत्तं । तत्थ सत्तानं दस्सनानुत्तरियसरणादिपटिलाभहेतुभूतासु विज्जमानासुपि अञासु भगवतो किरियासु "बुद्धो बोधेय्य"न्ति (बु० वं० अट्ठ० अब्भन्तरनिदान १; च० पि० अट्ठ० पकिण्णककथा; उदान अट्ठ० १८) पटिञाय अनुलोमनतो विनेय्यानं मग्गफलुप्पत्तिहेतुभूता किरियाव निप्परियायेन बुद्धकिच्चं नामाति तं सरूपतो दस्सेतुं "धम्मचक्कप्पवत्तनहि...पे०... विनयना"ति वुत्तं । धम्मचक्कप्पवत्तनतो पन पुब्बभागे भगवता भासितं सुणन्तानम्पि वासनाभागियमेव जातं, न सेक्खभागियं, न निब्बेधभागियं तपुस्सभल्लिकानं सरणदानं विय। एसा हि धम्मता, तस्मा तमेव मरियादभावेन वुत्तन्ति वेदितब्बं । सद्धिन्द्रियादि धम्मोयेव पवत्तनतुन चक्कन्ति धम्मचक्कं। अथ वा चक्कन्ति आणा, धम्मतो अनपेतत्ता धम्मञ्च तं चक्कञ्चाति धम्मचक्कं । धम्मेन आयेन चक्कन्तिपि धम्मचक्कं । वुत्तहि पटिसम्भिदायं
"धम्मञ्च पवत्तेति चक्कञ्चाति धम्मचक्कं । चक्कञ्च पवत्तेति धम्मञ्चाति धम्मचक्कं, धम्मेन पवत्तेतीति धम्मचक्कं, धम्मचरियाय पवत्तेतीति धम्मचक्क"न्तिआदि (पटि० म० २.४०, ४१)।
तस्स पवत्तनं तथा । पवत्तनन्ति च पवत्तयमानं, पवत्तितन्ति पच्चुप्पन्नातीतवसेन द्विधा अत्थो। यं सन्धाय अट्ठकथासु वुत्तं "धम्मचक्कपवत्तनसुत्तन्तं देसेन्तो धम्मचक्कं पवत्तेति नाम, अासिकोण्डञ्जत्थेरस्स मग्गफलाधिगततो पट्ठाय पवत्तितं नामा"ति (सं० नि० अट्ठ० ३.५.१०८१-१०८८; पटि० म० अट्ठ० २.२.४०)। इध पन पच्चुप्पन्नवसेनेव अत्थो युत्तो । यावाति परिच्छेदत्थे निपातो, सुभद्दस्स नाम परिब्बाजकस्स
33
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org