________________
(१.१.१४५-१४५)
विवट्टकथादिवण्णना
४०९
ततो पुब्बेति एवं अविज्जाय पुरिमो आदिमरियादो अप्पटिहतस्स मम सब्ब ताणस्सापि न पचायति तता मरियादस्स अविज्जमानत्ताति अत्थो । एवञ्चेतन्ति इमिना मरियादाभावेन अयं अविज्जा कामं वुच्चति । अथ च पनाति एवं कालनियमेन मरियादाभावेन वुच्चमानापि । इदप्पच्चयाति इमस्मा पञ्चनीवरणसङ्घातपच्चया अविज्जा सम्भवतीति एवं धम्मनियामेन अविज्जाय कोटि पञ्जायतीति अत्थो । “को चाहारो अविज्जाय, ‘पञ्च नीवरणा' तिस्स वचनीय''न्ति (अ० नि० ३.१०.६१) हि तत्थेव वुत्तं, टीकायं पन “आसवपच्चया''ति (दी० नि० टी० १.१४४) आह, तं उदाहरणसुत्तेन न समेति । अयं पच्चयो इदप्पच्चयो म-कारस्स द-कारादेसवसेन । सद्दविदू पन "ईदिसस्स पयोगस्स दिस्सनतो इद-सद्दोयेव पकतीति वदन्ति, अयुत्तमेवेतं वण्णविकारादिवसेन नानापयोगस्स दिस्समानत्ता । यथा हि वण्णविकारेन “अमू"ति वुत्तेपि “असू"ति दिस्सति, “इमेसूति वुत्तेपि “एसूति, एवमिधापि वण्णविकारो च वाक्ये विय समासेपि लब्भतेव यथा “जानिपति तुदम्पती"ति। किमेत्थ वत्तब्द, पभिन्नपटिसम्भिदेन आयस्मता महाकच्चायनत्थेरेन वुत्तमेव पमाणन्ति दट्टब्बं ।।
भवतण्हायाति भवसओजनभूताय तण्हाय । इदप्पच्चयाति इमस्मा अविज्जापच्चया । "को चाहारो भवतण्हाय, 'अविज्जा' तिस्स वचनीय"न्ति हि वुत्तं । भवदिट्ठियाति सस्सतदिट्ठिया । इदप्पच्चयाति इध पन वेदनापच्चयात्वेव अत्थो । ननु दिट्ठियो एव कथेतब्बा, किमत्थियं पन पटिच्चसमुप्पादकथनन्ति अनुयोगेनाह "तेना"तिआदि । इदं वुत्तं होति- अनुलोमेन पटिच्चसमुप्पादकथा नाम वट्टकथा, तं कथनेनेव भगवा एते दिट्ठिगतिका याविदं मिच्छादस्सनं न पटिनिस्सज्जन्ति, ताव इमिना पच्चयपरम्परेन वट्टेयेव निमुज्जन्तीति दस्सेसीति । इतो भवादितो। एत्थ भवादीसु । एस नयो सेसपदद्वयेपि । इमिना अपरियन्तं अपरापरुप्पत्तिं दस्सेति । विपन्नहाति विविधेन नासिता ।
विवट्टकथादिवण्णना १४५. दिद्विगतिकाधिट्ठानन्ति दिद्विगतिकानं मिच्छागाहदस्सनवसेन अधिट्ठानभूतं, दिट्ठिगतिकवसेन पुग्गलाधिट्ठानन्ति वुत्तं होति । पुग्गलाधिट्ठानधम्मदेसना हेसा । युत्तयोगभिक्खुअधिद्वानन्ति युत्तयोगानं भिक्खूनमधिट्ठानभूतं, भिक्खुवसेन पुग्गलाधिट्ठानन्ति वुत्तं होति । विवट्टन्ति वट्टतो विगतं । "येही"तिआदिना दिट्टिगतिकानं मिच्छादस्सनस्स कारणभूताय वेदनाय पच्चयभूतं हेट्ठा वुत्तमेव फस्सायतनमिध गहितं देसनाकुसलेन
409
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org