________________
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्ग अभिनवटीका-१
विप्फन्दितमेवाति अत्थो आपन्नो होति, तेनेवाह “परितस्सितेना "तिआदि । अयमेत्थ अट्ठकथामुत्तको ससम्बन्धनयो ।
४०२
एवं विसेसकारणतो द्वासट्ठि दिट्टिगतानि विभजित्वा इदानि अविसेसकारणतो तानि दस्सेतुं " तत्र भिक्खवे "तिआदिका देसना आरद्धा । सब्बेसञ्हि दिट्ठिगतानं वेदना, अविज्जा, तण्हा च अविसिट्ठकारणं । तत्थ तदपीति “सस्सतं अत्तानञ्च लोकञ्च पञ्ञपेन्ती”ति एत्थ यदेतं "सरसतो अत्ता च लोको चाति पञ्ञापनहेतुभूतं सुखादिभेदं
तिविधम्पि वेदयितं, तदपि यथाक्कमं दुक्खसल्लानिच्चतो, अविसेसेन
समुदयत्थङ्गमस्सादादीनवनिस्सरणतो वा यथाभूतमजानन्तानं अपस्सन्तानं होति, ततो एव च सुखादिपत्थनासम्भवतो, तण्हाय च उपगतत्ता तण्हागतानं तहापरितस्सितेन दिट्ठिविप्फन्दितमेव दिट्ठिचलनमेव । "असति अत्तनि को वेदनं अनुभवतीति कायवचीद्वारेसु दिट्ठिया चोपनप्पत्तिमत्तमेव, न पन दिट्ठिया पञ्ञपेतब्बो कोचि धम्मो सस्सतो अत्थीति अधिप्पायोति । एकच्चसस्सतादीसुपि एस नयो ।
फस्सपच्चयवारवण्णना
११८. परम्परपच्चयदस्सनत्थन्ति यं दिट्ठिया मूलकारणं, तस्सापि कारणं, पुन तस्सपि कारणन्ति एवं पच्चयपरम्परदस्सनत्थं । येन हि तण्हापरितस्सितेन एतानि दिट्ठिगतानि
(१.१.११८-१३१)
पवत्तन्ति, तस्स वेदयितं पच्चयो, वेदयितापि फस्सो पच्चयोति एवं
पच्चयपरम्परविभाविनी अयं देसना । किमत्थियं पन पच्चयपरम्परदस्सनन्ति चे ? अत्थन्तरविञ्ञापनत्थं । तेन हि यथा दिट्ठिसङ्घातो पञ्ञापनधम्मो, तप्पच्चयधम्मा च यथासकं पच्चयवसेनेव उप्पज्जन्ति, न पच्चयेहि विना, एवं पञ्ञपेतब्बधम्मापि रूपवेदनादयो, न एत्थ कोचि सस्सतो अत्ता वा लोको वाति एवमत्थन्तरं विञ्ञापितं होति । तण्हादिट्ठिपरिफन्दितं तदपि वेदयितं दिट्ठिकारणभूताय तण्हाय पच्चयभूतं फस्सपच्चया होतीति अत्थो ।
१३१. तस्स पच्चयस्साति तस्स फस्ससङ्घातस्स पच्चयस्स । दिट्ठिवेदयिते दिट्ठिया पच्चयभूते वेदयिते, फस्सपधानेहि अत्तनो पच्चयेहि निप्फादेतब्बे । साधेतब्बे चेतं भुम्मं । बलवभावदस्सनत्थन्ति बलवकारणभावदस्सनत्थं । तथा हि विनापि चक्खादिवत्थूहि, सम्पयुत्तधम्मेहि च केहिचि वेदना उप्पज्जति, न पन कदाचिपि फस्सेन विना, तस्मा
Jain Education International
402
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
