________________
१८
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
"वीतमल''न्ति इमिना पन संकिलेसाभावदीपनेन विसुद्धताय धम्मं थोमेति, “अनुत्तर"न्ति एतेन अञस्स विसिट्ठस्स अभावदीपनेन परिपुण्णताय । पठमेन वा पहानसम्पदाय, दुतियेन सभावसम्पदाय । पठमेन वा भावनाफलयोग्यताय । भावनागुणेन हि सो संकिलेसमलसमुग्घातको, तस्मानेन भावनाकिरियाय फलमाह । दुतियेन सच्छिकिरियाफलयोग्यताय । तदुत्तरिकरणीयाभावतो हि अनञसाधारणताय अनुत्तरभावो सच्छिकिरियानिब्बत्तितो, तस्मानेन सच्छिकिरियाफलमाहाति ।
एवं सङ्केपेनेव सब्बसद्धम्मगुणेहि सद्धम्मस्सापि थोमनापुब्बङ्गमं पणामं कत्वा इदानि अरियसङ्घस्सापि थोमनापुब्बङ्गमं पणामं करोन्तो "सुगतस्स ओरसान"न्तिआदिमाह । तत्थ सुगतस्साति सम्बन्धनिद्देसो, “पुत्तान''न्ति एतेन सम्बज्झितब्बो । उरसि भवा, जाता, संवुद्धा वा ओरसा, अत्तजो खेत्तजो अन्तेवासिको दिन्नकोति चतुब्बिधेसु पुत्तेसु अत्तजा, तंसरिक्खताय पन अरियपुग्गला “ओरसा''ति वुच्चन्ति । यथा हि मनुस्सानं ओरसपुत्ता अत्तजातताय पितुसन्तकस्स दायज्जस्स विसेसभागिनो होन्ति, एवमेतेपि सद्धम्मसवनन्ते अरियाय जातिया जातताय भगवतो सन्तकस्स विमुत्तिसुखस्स धम्मरतनस्स च दायज्जस्स विसेसभागिनोति । अथ वा भगवतो धम्मदेसनानुभावेन अरियभूमिं ओक्कममाना,
ओक्कन्ता च अरियसावका भगवतो उरे वायामजनिताभिजातताय सदिसकप्पनमन्तरेन निप्परियायेनेव “ओरसा'ति वत्तब्बतमरहन्ति । तथा हि ते भगवता आसयानुसयचरियाधिमुत्तिआदिओलोकनेन, वज्जानुचिन्तनेन च हदये कत्वा वज्जतो निवारेत्वा अनवज्जे पतिट्ठापेन्तेन सीलादिधम्मसरीरपोसनेन संवड्ढापिता। यथाह भगवा इतिवृत्तके “अहमस्मि भिक्खवे ब्राह्मणो...पे०... तस्स मे तुम्हे पुत्ता ओरसा मुखतो जाता''तिआदि (इतिवु० १००)। ननु सावकदेसितापि देसना अरियभावावहाति ? सच्चं, सा पन तम्मूलिकत्ता, लक्खणादिविसेसाभावतो च “भगवतो धम्मदेसना" इच्चेव सङ्ख्यं गता, तस्मा भगवतो ओरसपुत्तभावोयेव तेसं वत्तब्बोति, एतेन चतुब्बिधेसु पुत्तेसु अरियसङ्घस्स अत्तजपुत्तभावं दस्सेति । अत्तनो कुलं पुनेन्ति सोधेन्ति, मातापितूनं वा हदयं पूरेन्तीति पुत्ता, अत्तजादयो। अरिया पन धम्मतन्तिविसोधनेन, धम्मानुधम्मपटिपत्तिया चित्ताराधनेन च तप्पटिभागताय भगवतो पुत्ता नाम, तेसं। तस्स “समूह''न्ति पदेन सम्बन्धो।
संकिलेसनिमित्तं हुत्वा गुणं मारेति विबाधतीति मारो, देवपुत्तमारो । सिनाति परे बन्धति एतायाति सेना, मारस्स सेना तथा, मारञ्च मारसेनञ्च मथेन्ति विलोथेन्तीति
18
.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org