________________
गन्थारम्भकथावण्णना
१७
धम्मो । गतं वा मलं, पुरिमनयेन समासो। अनुत्तरन्ति उत्तरविरहितं । यथानुसिटुं पटिपज्जमाने अपायतो, संसारतो च अपतमाने कत्वा धारेतीति धम्मो, नवविधो लोकुत्तरधम्मो। तप्पकासनत्ता, सच्छिकिरियासम्मसनपरियायस्स च लब्भमानत्ता परियत्तिधम्मोपि इध सङ्गहितो । तथा हि “अभिधम्मनयसमुदं अधिगच्छि, तीणि पिटकानि सम्मसी"ति च अट्ठकथायं वुत्तं, तथा “यं धम्मं भावेत्वा सच्छिकत्वाति च वुत्तत्ता भावनासच्छिकिरियायोग्यताय बुद्धकरधम्मभूताहि पारमिताहि सह पुब्बभागअधिसीलसिक्खादयोपि इध सङ्गहिताति वेदितब्बा | तापि हि विगतपटिपक्खताय वीतमला, अनञसाधारणताय अनुत्तरा च । कथं पन ता भावेत्वा, सच्छिकत्वा च भगवा बुद्धभावमुपगतोति ? वुच्चते - सत्तानहि संसारवट्टदुक्खनिस्सरणाय [निस्सरणत्थाय (पण्णास टी०) निस्सरणे (कत्थचि)] कतमहाभिनीहारो महाकरुणाधिवासनपेसलज्झासयो पञ्जाविसेसपरियोदातनिम्मलानं दानदमसञमादीनं उत्तमधम्मानं कप्पानं सतसहस्साधिकानि चत्तारि असङ्ख्येय्यानि सक्कच्चं निरन्तरं निरवसेसं भावनासच्छिकिरियाहि कम्मादीसु अधिगतवसीभावो अच्छरियाचिन्तेय्यमहानुभावो अधिसीलाधिचित्तानं परमुक्कंसपारमिप्पत्तो भगवा पच्चयाकारे चतुवीसतिकोटिसतसहस्समुखेन महावजिरञाणं पेसेत्वा अनुत्तरं सम्मासम्बोधिसङ्घातं बुद्धभावमुपगतोति ।
इमाय पन गाथाय विज्जाविमुत्तिसम्पदादीहि अनेकेहि गुणेहि यथारहं सद्धम्म थोमेति । कथं ? एत्थ हि "भावेत्वा"ति एतेन विज्जासम्पदाय थोमेति, “सच्छिकत्वा"ति एतेन विमुत्तिसम्पदाय । तथा पठमेन झानसम्पदाय, दुतियेन विमोक्खसम्पदाय । पठमेन वा समाधिसम्पदाय, दुतियेन समापत्तिसम्पदाय । अथ वा पठमेन खयञाणभावेन, दुतियेन अनुप्पादआणभावेन । पठमेन वा विज्जूपमताय, दुतियेन वजिरूपमताय । पठमेन वा विरागसम्पत्तिया, दुतियेन निरोधसम्पत्तिया। तथा पठमेन निय्यानभावेन, दुतियेन निस्सरणभावेन । पठमेन वा हेतुभावेन, दुतियेन असङ्खतभावेन । पठमेन वा दस्सनभावेन, दुतियेन विवेकभावेन । पठमेन वा अधिपतिभावेन, दुतियेन अमतभावेन धम्मं थोमेति । अथ वा "यं धम्मं भावेत्वा बुद्धभावं उपगतो'ति एतेन स्वाक्खातताय धम्म थोमेति, “सच्छिकत्वा''ति एतेन सन्दिट्टिकताय। तथा पठमेन अकालिकताय, दुतियेन एहिपस्सिकताय । पठमेन वा ओपनेय्यिकताय, दुतियेन पच्चत्तंवेदितब्बताय । पठमेन वा सह पुब्बभागसीलादीहि सेक्खेहि सीलसमाधिपाक्खन्धेहि, दुतियेन सह असङ्खतधातुया असेक्खेहि धम्मं थोमेति ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org