________________
१०
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
पितुट्ठाने तिट्ठति, पगेव भत्तुभूतो इतरास"न्ति (वि० अट्ठ० ४३-४६) नावाविमानवण्णनायं वुत्तं । एकसेसप्पकप्पनेन पुथुवचनन्तविग्गहेन वा नरा, मरणं मरो, सो नत्थि येसन्ति अमरा, सह नरेहि, अमरेहि चाति सनरामरो। गरति उग्गच्छति उग्गतो पाकटो भवतीति गरु, गरसद्दो हि उग्गमे । अपिच पासाणच्छत्तं विय भारियढेन “गरू"ति वुच्चति ।
मातापिताचरियेसु, दुज्जरे अलहुम्हि च । महन्ते चुग्गते चेव, निछेकादिकरेसु च । तथा वण्णविसेसेसु, गरुसद्दो पवत्तति ।।
इध पन सब्बलोकाचरिये तथागते । केचि पन “गरु, गुरूति च द्विधा गहेत्वा भारियवाचकत्ते गरुसद्दो, आचरियवाचकत्ते तु गुरुसद्दो"ति वदन्ति, तं न गहेतब्बं । पाळिविसये हि सब्बेसम्पि यथावुत्तानमत्थानं वाचकत्ते गरुसद्दोयेविच्छितब्बो अकारस्स आकारभावेन “गारव"न्ति तद्धितन्तपदस्स सवुद्धिकस्स दस्सनतो। सक्कतभासाविसये पन गुरुसद्दोयेविच्छितब्बो उकारस्स बुद्धिभावेन अञथा तद्धितन्तपदस्स दस्सनतोति । सनरामरो च सो लोको चाति सनरामरलोको, तस्स गरूति तथा, तं सनरामरलोकगरूं। "सनरमरूलोकगरु"न्तिपि पठन्ति, तदपि अरियागाथत्ता वुत्तिलक्खणतो, अत्थतो च युत्तमेव । अत्थतो हि दीघायूकापि समाना यथापरिच्छेदं मरणसभावत्ता मरूति देवा वुच्चन्ति । एतेन देवमनुस्सानं विय तदवसिट्ठसत्तानम्पि यथारहं गुणविसेसावहताय भगवतो उपकारकतं दस्सेति । ननु चेत्थ देवमनुस्सा पधानभूता, अथ कस्मा तेसं अप्पधानता निद्दिसीयतीति ? अस्थतो पधानताय गहेतब्बत्ता । अओ हि सद्दक्कमो, अञ्जो अत्थक्कमोति सद्दक्कमानुसारेन पधानापधानभावो न चोदेतब्बो । एदिसेसु हि समासपदेसु पधानम्पि अप्पधानं विय निद्दिसीयति यथा तं "सराजिकाय परिसाया''ति, तस्मा सब्बत्थ अत्थतोव अधिप्पायो गवेसितब्बो, न ब्यञ्जनमत्तेन । यथाहु पोराणा -
“अत्थहि नाथो सरणं अवोच,
___न ब्यञ्जनं लोकहितो महेसि ।। तस्मा अकत्वा रतिमक्खरेसु,
अत्थे निवेसेय्य मति मतिमा''ति ।। (कङ्खा० पठमपाराजिककण्डवण्णना)।
अट्ठ०
10
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
