________________
३००
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
(१.१.९-९)
पततू"ति कारणं चित्तेन चिन्तेसि, तदेव मातुचित्ते अत्थि, तस्मा “तमेव होतू''ति सच्चकरणं, कत्तब्बसच्चं वा । तत्थेवाति उट्ठानट्ठानेयेव । बद्धा वियाति योत्तादिना परिबन्धि विय । एवं मम्मच्छेदकोति एत्थ सवनफरुसतामत्तेन मम्मच्छेदकता वेदितब्बा ।
पयोगोति वचीपयोगो। चित्तसण्हतायाति एकन्तफरुसचेतनाय अभावमाह । ततोयेव हि फरुसवाचा न होति कम्मपथप्पत्ता, कम्मभावं पन न सक्का वारेतुन्ति दट्ठब्बं । "मातापितरो ही"तिआदिनापि तदेवत्थं समत्थेति । एवं ब्यतिरेकवसेन चेतनाफरुसताय फरुसवाचाभावं साधेत्वा इदानि तमेव अन्वयवसेन साधेतुं “यथा"तिआदि वुत्तं । अफरुसा वाचा न होति फरुसा वाचा होतियेवाति अत्थो साति फरुसवाचा | यन्ति पुग्गलं ।
एत्थापि कम्मपथभावं अप्पत्ता अप्पसावज्जा, इतरा महासावज्जा । तथा किलेसानं मुदुतिब्बताभेदेपि योजेतब्बं । केचि पन “यं उद्दिस्स फरुसवाचा पयुज्जति, तस्स सम्मुखायेव सीसं एती''ति वदन्ति, एके पन “परम्मुखापि फरुसवाचा होतियेवा''ति । तत्थायमधिप्पायो युत्तो सिया, सम्मुखा पयोगे अगारवादीनं बलवभावतो सिया चेतना बलवती, परस्स च तदत्थविजाननं, न तथा परम्मुखा । यथा पन अक्कोसिते मते आळहने कता खमना उपवादन्तरायं निवत्तेति, एवं परम्मुखा पयुत्तापि फरुसवाचा होतियेवाति सक्का आतुन्ति, तस्मा उभयत्थापि फरुसवाचा सम्भवतीति दट्ठब्बं । तथा हि परस्स तदत्थविजाननमञत्र तयोव तस्सा सम्भारा अट्ठकथासु वुत्ताति । कुपितचित्तन्ति अक्कोसनाधिप्पायेनेव वुत्तं, न पन मरणाधिप्पायेन । मरणाधिप्पायेन हि सति चित्तकोपे अत्थसिद्धिया. तदभावे च यथारहं पाणातिपातब्यापादाव होन्ति ।
एलं वुच्चति दोसो इलति चित्तं, पुग्गलो वा कम्पति एतेनाति कत्वा । एत्थाति -
"नेलङ्गो सेतपच्छादो, एकारो वत्तती रथो । अनीघं पस्स आयन्तं, छिन्नसोतं अबन्धन'न्ति ।। (सं० नि० २.४.३४७; उदा० ६५; पेटको० २५)।
इमिस्सा उदानगाथाय । सीलव्हेत्थ निद्दोसताय “नेल''न्ति वुत्तं । तेनेवाह चित्तो गहपति आयस्मता कामभूथेरेन पुट्ठो संयुत्तागमवरे सळायतनवग्गे “नेलङ्गन्ति खो भन्ते सीलानमेतं अधिवचन"न्ति (सं० नि० २.४.३४७) वाचा नाम सद्दसभावा
300
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
