________________
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
(१.१.९-९)
फरुसन्ति सिनेहाभावेन लूखं । सयम्पि फरुसाति दोमनस्ससमुट्टितत्ता सभावेन सयम्पि कक्कसा | फरुससभावतो नेव कण्णसुखा। अत्थविपन्नताय न हदयङ्गमा। एत्थ पन पठमनये फरुसं करोतीति वचनत्थेन वा फलूपचारेन वा वाचाय फरुससद्दप्पवत्ति वेदितब्बा । दुतियनये मम्मच्छेदवसेन पवत्तिया एकन्तनिठुरताय रुळ्हिसद्दवसेन सभावेन, कारणूपचारेन वा वाचाय फरुससद्दप्पवत्ति दट्ठब्बा ।
येनाति पलापसङ्घातेन निरत्थकवचनेन । सम्फन्ति "स"न्ति वुत्तं सुखं, हितञ्च फलति पहरति विनासेतीति अत्थेन “सम्फ''न्ति लद्धनाम अत्तनो, परेसञ्च अनुपकारकं यं किञ्चि अत्थं, तेनाह “निरत्थक"न्ति, इमिना सम्र्फ पलपति एतेनाति सम्फप्पलापोति वचनत्थं दस्सेति ।
"तेस"न्तिआदिना चेतनाय फलवोहारेन पिसुणादिसद्दप्पवत्ति वुत्ता। "सा एवा"तिआदिना पन चेतनाय पवत्तिपरिकप्पनाय हेतुं विभावेति। तत्थ "पहाया"तिआदिवचनसन्निधानतो तस्सायेव च पहातब्बता युत्तितो अधिप्पेताति अत्थो ।
तत्थाति तासु पिसुणवाचादीसु। संकिलिट्ठचित्तस्साति लोभेन, दोसेन वा विबाधितचित्तस्स, उपतापितचित्तस्स वा, दूसितचित्तस्साति वुत्तं होति, "चेतना"ति एतेन सम्बन्धो । येन सह परेसं भेदाय वदति, तस्स अत्तनो पियकम्यतायाति अत्थो । चेतना पिसुणवाचा नाम पिसुणं वदन्ति एतायाति कत्वा । समासविसये हि मुख्यवसेन अत्थो गहेतब्बो, ब्यासविसये उपचारवसेनाति दट्ठब्बं । यस्स यतो भेदं करोति, तेसु अभिन्नेसु अप्पसावज्जं, भिन्नेसु महासावज्जं । तथा किलेसानं मुदुतिब्बताविसेसेसुपि योजेतब्बं ।
यस्स पेसुधे उपसंहरति, सो भिज्जतु वा, मा वा, तस्स तदत्थविज्ञापनमेव पमाणन्ति आह "तस्स तदत्थविजानन"न्ति । भेदपुरेक्खारतापियकम्यतानमेकेकपक्खिपनेन चत्तारो । कम्मपथप्पत्ति पन भिन्ने एव । इमेसन्ति अनियमताय परम्मुखापवत्तानम्पि अत्तनो बुद्धियं परिवत्तमाने सन्धाय वुत्तन्ति दस्सेतुं “येस"न्तिआदिमाह । इतोति इध पदेसे, वुत्तानं येसं सन्तिके सुतन्ति योजेतब्बं ।
___ "दिन्न''न्ति निदस्सनवचनं बहूनम्पि सन्धानतो । “मित्तान"न्तिआदि "सन्धान"न्ति एत्थ कम्म, तेन पाळियं “भिन्नान"न्ति एतस्स कम्मभावं दस्सेति । सन्धानकरणञ्च नाम
298
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
